Sınavlarda Çıkmış Atasözleri ve Anlamları (Alfabetik Liste)

Atasözleri ve Anlamları Neden Önemlidir?

Atasözleri, yüzyıllar boyunca toplumların tecrübelerinden süzülerek günümüze ulaşan kalıplaşmış sözlerdir. Hem öğüt verir hem de hayatın içinden dersler taşır. Türkçe derslerinde ve sınavlarda sıkça karşımıza çıkan atasözlerini bilmek, yalnızca dil bilgisini değil, aynı zamanda kültürel birikimi de güçlendirir.

Bu sayfada, sınavlarda çıkmış atasözleri ve anlamları alfabetik sırayla bulabilirsiniz. Her bir atasözü için kısa, anlaşılır ve özgün açıklamalar hazırlanmıştır. Böylece öğrenciler hem günlük yaşamda atasözlerinin ne anlama geldiğini öğrenebilir hem de sınavlarda karşılaştıklarında kolayca yorumlayabilirler.

Atasözleri Sınavlarda Nasıl Çıkıyor?

Türkçe derslerinde ve merkezi sınavlarda atasözleri genellikle anlamını bulma, yorum yapma veya doğru atasözü ile cümleyi tamamlama şeklinde sorulur. Öğrencilerin atasözünün yalnızca ezberlenmiş hâlini değil, arkasındaki düşünceyi kavraması beklenir. Bu yüzden kısa ve net anlamlarını bilmek sınav başarısını doğrudan etkiler.

Atasözleri ile Deyimler Arasındaki Fark Nedir?

Atasözleri, toplumun ortak deneyimlerinden süzülmüş, öğüt niteliği taşıyan kalıplaşmış sözlerdir. Deyimler ise daha çok bir durumu veya duyguyu etkili anlatmak için kullanılan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Atasözü öğüt verirken, deyim anlatımı güçlendirir. Örneğin “Ayağını yorganına göre uzat” bir atasözüdür, “Gözden düşmek” ise deyimdir.

Atasözlerini Ezberlemenin Kolay Yolları

Atasözlerini ezberlemenin en kolay yolu onları gruplandırmaktır. Benzer anlam taşıyan atasözleri bir arada öğrenildiğinde akılda kalıcılığı artar. Ayrıca atasözlerini günlük hayattan örneklerle ilişkilendirmek, kısa hikâyeler içinde kullanmak ve düzenli tekrar yapmak ezber sürecini kolaylaştırır.

Sınavlarda Çıkmış Atasözleri ve Anlamları PDF İndir

Sınavlarda Çıkmış Atasözleri Listesi (Alfabetik)

• Acele işin sonu pişmanlık
  Hızla yapılan işte hata olur, insan sonunda üzülür.

• Acıkan doymam, susayan kanmam sanır
  Uzun süre eksikliğini çeken kişi, o nimete kavuşsa da yetmeyeceğini düşünür.

• Adalet ile zulüm bir yerde barınmaz
  Adaletin olduğu yerde haksızlık ve baskı olmaz.

• Adam ahbabından bellidir
  Bir insanın karakterini, arkadaşlarından anlayabiliriz.

• Ağaç düşse de yakınına yaslanır
  Zor durumda kalan kişiye önce en yakını destek olur.

• Ağaç yaprağı ile gürler
  Kişi, ailesi ve çevresiyle güçlü görünür; yalnızken zayıf kalır.

• Ağaç yaş iken eğilir
  Çocuk küçükken eğitilmeli, terbiyesi o yaşta verilmelidir.

• Ağır taş yerinden oynamaz
  Ağırbaşlı kişi kolay kolay sarsılmaz, kimse onu oyuna getiremez.

• Ak akçe kara gün içindir
  Para biriktirmek zor günler için gereklidir.

• Akan su yosun tutmaz
  Sürekli çalışan, hareketli kişi tembelleşmez.

• Akıl akıldan üstündür
  Başka insanların fikri, kendi fikrimizden daha iyi olabilir.

• Akıl için yol birdir
  Doğru düşünen herkes aynı sonuca ulaşır.

• Akıl yaşta değil baştadır
  Bilgelik yaşla değil, düşünce ve kavrayışla ilgilidir.

• Akıntıya kürek çekilmez
  Doğal akışa karşı koymak boşunadır.

• Akla gelmeyen başa gelir
  İnsan hiç ummadığı olaylarla karşılaşabilir.

• Alet işler, el övünür
  İşin güzel olması, kullanılan araç gerecin uygunluğuna bağlıdır.

• Allah dağına göre kar verir
  İnsana gücünün yetmeyeceği yük verilmez.

• Âlim unutmuş, kalem unutmamış
  İnsan unutabilir ama yazılan şey kalıcıdır.

• Altın pas tutmaz
  Değerli ve temiz insanın adı leke almaz.

• Ayağını yorganına göre uzat
  Gelirine göre harcama yapmalı, borca girmemelisin.

• Az veren candan, çok veren maldan
  Gerçekten gönülden veren az da olsa değerli verir; çok veren bazen sadece malından verir.

• Aza kanaat etmeyen çoğu hiç bulamaz
  Küçüğü küçümseyen, büyüğe asla ulaşamaz.

• Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur
  Emek verilmezse en değerli şey bile bozulur.

• Başa gelmeyince bilinmez
  Kişi, bir sıkıntıyı ancak başına geldiğinde anlayabilir.

• Başak büyüdükçe boynunu eğer
  Olgun insan, alçakgönüllü olur.

• Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz
  Zor işler ancak dayanışma ile çözülür.

• Başa gelen çekilir
  Kaçınılmaz olaylara sabır göstermek gerekir.

• Bayramda borç ödeyene Ramazan kısa gelir
  Sıkıntılı işin yaklaşması, insana zamanın hızlı geçtiğini düşündürür.

• Bilmemek ayıp değil, sormamak ayıp
  Bilgi eksikliği sorun değil, asıl sorun öğrenme fırsatını değerlendirmemektir.

• Bir elin nesi var, iki elin sesi var
  İnsan, işbirliği yaptığında başarılı olur.

• Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
  Küçük bir iyilik bile uzun süre unutulmaz.

• Bir musibet bin nasihatten yeğdir
  Yaşanan bir olay, yüzlerce öğütten daha öğreticidir.

• Bir söyle, iki dinle
  Konuşmaktan çok dinlemek insana fayda sağlar.

• Birlikten kuvvet doğar
  İnsanlar bir araya gelirse, tek başına yapamayacağı işleri başarır.

• Bugünün işini yarına bırakma
  Bir işi zamanında yapmak en doğrusudur.

• Cahile söz anlatmak, deveye hendek atlatmaktan zordur
  Bilgisiz kişiye bir şey öğretmek çok güçtür.

• Çağrılan yere erinme, çağrılmayan yere görünme
  Davet edilen yere git, edilmediğin yere gitme.

• Can boğazdan gelir
  İnsanın yaşamı beslenmesine bağlıdır.

• Can çıkmadan huy çıkmaz
  İnsanın huyunu değiştirmesi çok zordur.

• Canı yanan eşek atı geçer
  Zarar gören kişi, aynı hatayı yaşamamak için daha dikkatli olur.

• Davulun sesi uzaktan hoş gelir
  Bir iş dışarıdan güzel görünür, içine girince zorlukları anlaşılır.

• Damlaya damlaya göl olur
  Küçük şeyler birikerek büyük sonuçlar doğurur.

• Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur
  İnsanlar, ne kadar ayrı düşse de bir gün bir araya gelebilir.

• Dağ başı dumansız olmaz
  Önemli konumda olan kişilerin başı dertten eksik olmaz.

• Denize düşen yılana sarılır
  Zor durumda kalan kimse, kurtulmak için her çareye başvurur.

• Dervişin fikri ne ise, zikri de odur
  İnsanın içindekiler, davranışlarına ve sözlerine yansır.

• Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur
  Açgözlülük insanı büyük tehlikelere sürükler.

• Dikensiz gül olmaz
  Güzel şeylerin yanında mutlaka sıkıntılar da vardır.

• Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar
  Gerçeği söyleyen, çoğu zaman hoş karşılanmaz.

• Dost başa, düşman ayağa bakar
  Dost da düşman da insanın durumunu dikkatle izler.

• Dost kara günde belli olur
  Gerçek dost, zor zamanlarda ortaya çıkar.

• Dostun attığı taş baş yarmaz
  Yakın dostun sert sözü bile kırıcı olmaz; çünkü iyi niyetlidir.

• Düşmez kalkmaz bir Allah
  Hiçbir insan sürekli aynı durumda kalmaz; inişler çıkışlar yaşar.

• Eğilen baş kesilmez
  Alçakgönüllü olan, özür dileyen affedilir.

• Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını
  Sağlam bir temele dayanan iş, iyi sonuç verir.

• El elden üstündür
  Her işte bizden daha iyisini yapabilecek birileri vardır.

• El eli yıkar, iki el yüzü
  İnsanlar birbirine yardım ederek güçlü olur.

• El öpmekle ağız aşınmaz
  Birinden rica etmek, kişiye zarar vermez.

• El yarası geçer, dil yarası geçmez
  Sözle verilen zarar, bedensel yaradan daha kalıcıdır.

• Emeksiz yemek olmaz
  Çalışmadan, emek vermeden nimet kazanılamaz.

• Eskiye rağbet olsa bitpazarına nur yağar
  Yeni olan her zaman daha çok değer görür, eskiye rağbet azdır.

• Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar
  Yoksulun kazancı az olur, bolluğu nadiren görür.

• Geç olsun da güç olmasın
  Bir işin geç yapılması sorun değildir, önemli olan zorlaşmamasıdır.

• Gönül ferman dinlemez
  İnsan kalbine söz geçiremez, gönül istediğini sever.

• Görünen köy kılavuz istemez
  Açıkça ortada olan şey için açıklamaya gerek yoktur.

• Gülme komşuna, gelir başına
  Başkalarının başına gelenle alay eden, aynı duruma düşebilir.

• Gülü seven dikenine katlanır
  Sevilen şeyin sıkıntısı da göze alınmalıdır.

• Gün doğmadan neler doğar
  Gelecekte beklenmedik güzel olaylar yaşanabilir.

• Güneş balçıkla sıvanmaz
  Herkesin bildiği bir gerçeği gizlemek mümkün değildir.

• Güneş girmeyen eve doktor girer
  Sağlık için güneş ışığı gereklidir.

• Güvenme varlığa, düşersin darlığa
  Mala güvenip savurganlık yapan, bir gün yoksullaşır.

• Hatasız kul olmaz
  İnsanın kusursuz olması mümkün değildir.

• Hatır için çiğ tavuk yenir
  Değer verilen biri için zorluklara katlanılır.

• Hayır dile komşuna, hayır gele başına
  Başkaları için iyi dileklerde bulun ki sana da iyilik gelsin.

• Hazıra dağ dayanmaz
  Çalışmadan tüketilen mal, kısa sürede tükenir.

• Her işin başı sağlık
  Sağlık olmadan hiçbir iş yapılamaz.

• Her işte bir hayır vardır
  Kötü görünen olayların arkasında bile iyi sonuçlar olabilir.

• Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır
  Herkesin işleri yapış biçimi farklıdır.

• Hesabı pak olanın, yüzü ak olur
  Dürüst ve temiz olan, kimsenin karşısında utanmaz.

• Hızlı sağanak tez geçer
  Aşırı hırs ve aceleyle başlayan işler uzun sürmez.

• Huylu huyundan vazgeçmez
  Kişilik kolay değişmez, insan huyunu ömrü boyunca taşır.

• İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır
  Önce kendi kusurunu gör, başkasını sonra eleştir.

• İki karpuz bir koltuğa sığmaz
  Bir kişi aynı anda iki işi hakkıyla yapamaz.

• İp inceldiği yerden kopar
  Bir sorun, en zayıf noktadan ortaya çıkar.

• İş insanın aynasıdır
  İnsanı tanımanın yolu yaptığı işlere bakmaktır.

• İşleyen demir pas tutmaz
  Çalışan insan bilgisini kaybetmez, daha üretken olur.

• İşten artmaz, dişten artar
  Kazanç değil, tutumluluk insanı zengin eder.

• İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı
  İyiliğe karşılık vermek kolaydır; asıl erdem kötülüğe iyilikle karşılık vermektir.

• İyilik eden iyilik bulur
  İyilik yapan, zamanı geldiğinde iyilik görür.

• Kalp kalbe karşıdır
  Sevgi ve hisler karşılıklıdır.

• Kar ne kadar çok yağsa yaza kalmaz
  Geçici olan şeyler kalıcı sanılmamalıdır.

• Kara haber tez duyulur
  Kötü haber çabuk yayılır.

• Karaman’ın koyunu sonra çıkar oyunu
  Gizlenen gerçek, er geç ortaya çıkar.

• Keçiyi yardan uçuran bir tutam ottur
  Açgözlülük, küçük bir çıkar için büyük zararlara yol açar.

• Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur
  Değersiz şey kaybedildiğinde, değerliymiş gibi anılır.

• Kelin ilacı olsa başına sürer
  Kendi derdini çözemeyen, başkasına çare olamaz.

• Keskin sirke küpüne zarar verir
  Öfke, en çok sahibine zarar verir.

• Kiminin parası, kiminin duası
  Kimileri para ile, kimileri iyi dileklerle katkıda bulunur.

• Kimse ayranım ekşi demez
  Herkes kendi malını ve işini över.

• Komşu komşunun külüne muhtaçtır
  En küçük şeyde bile komşular birbirine ihtiyaç duyar.

• Kork Allah’tan, korkmayandan
  Allah’tan korkmayan kişiden her kötülük beklenir.

• Köprünün altından çok su geçti
  Geçen zamanla birlikte şartlar değişti, eski durum kalmadı.

• Körle yatan şaşı kalkar
  Kötü kişilerle arkadaş olan, onların huyunu kapar.

• Kötü haber tez duyulur
  Olumsuz olaylar hızla yayılır.

• Kusursuz dost arayan dostsuz kalır
  Kimse mükemmel değildir; eksik arayan yalnız kalır.

• Lafla peynir gemisi yürümez
  Sözle değil, icraatla iş yürür.

• Mal canın yongasıdır
  Malına zarar gelen, canına zarar gelmiş gibi üzülür.

• Marifet iltifata tabidir
  Takdir gören kişi, daha iyi işler yapar.

• Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır
  Mart ayında hava soğuk olur, yakacak tükenir.

• Mayasız yoğurt tutmaz
  Her işin bir temeli, dayanağı olmalıdır.

• Meyveli ağacı taşlarlar
  Başarılı kişi, kıskanıldığı için eleştirilir.

• Misafir on kısmetle gelir, birini yer dokuzunu bırakır
  Misafir, ev sahibine bereket getirir.

• Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer
  Misafir, ev sahibinin ikramına razı olmalıdır.

• Mum dibine ışık vermez
  Kişi, yakınlarına değil, başkalarına daha çok iyilik yapar.

• Namaza meyli olmayanın ezanda kulağı olmaz
  İlgisi olmayan, bir işin ayrıntısıyla ilgilenmez.

• Ne ekersen, onu biçersin
  İnsan ne yaparsa, karşılığını da öyle görür.

• Ne oldum deme, ne olacağım de
  İnsanın gelecekte ne olacağı belli olmaz; kibirlenmemelidir.

• Ne yardan geçilir ne serden
  İnsan, hem sevdiklerinden hem de kendinden kolay vazgeçemez.

• Nerede birlik, orada dirlik
  Birlik olan yerde huzur ve düzen vardır.

• Nerede hareket, orada bereket
  Çalışılan yerde bolluk olur.

• Öfkeyle kalkan, zararla oturur
  Sinirle hareket eden, sonunda zarar görür.

• Ön tekerlek nereye giderse, arka tekerlek de oraya gider
  Büyüklerin yolu, küçüklere örnek olur.

• Önce can, sonra canan
  İnsan önce kendi güvenliğini, sonra sevdiklerini düşünür.

• Parayı veren düdüğü çalar
  İstediğini elde etmek için bedelini ödemek gerekir.

• Parayla dost bulunmaz
  Gerçek dostluk, para ile satın alınmaz.

• Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir
  Bir işin nasıl sonuçlanacağı, başlangıcından anlaşılır.

• Rüzgâr eken, fırtına biçer
  Kötülük yapan, karşılığında daha büyük kötülük görür.

• Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır
  Sabır zordur ama sonucu güzeldir.

• Sabreden derviş, muradına ermiş
  Dayanıklı olan, sonunda amacına ulaşır.

• Sakınılan göze çöp batar
  Üzerine çok düşülen şey, daha kolay zarar görür.

• Sakla samanı, gelir zamanı
  Önemsiz görülen şey, bir gün işe yarayabilir.

• Sayılı günler tez geçer
  Belli bir süre, hızlıca sona erer.

• Sel ile gelen, yel ile gider
  Emeksiz kazanç çabuk kaybolur.

• Son pişmanlık fayda vermez
  Geç kalınan pişmanlığın bir yararı olmaz.

• Sora sora Bağdat bulunur
  Sormaktan çekinmeyen, her şeyi öğrenir.

• Su küçüğün, söz büyüğün
  Söz hakkı büyüklere aittir, küçükler ise hizmette önceliklidir.

• Su testisi su yolunda kırılır
  İnsan, uğraştığı işte zarar görebilir.

• Su uyur, düşman uyumaz
  Düşman, fırsat bulduğunda zarar vermek için bekler.

• Sükût ikrardan gelir
  Sessiz kalmak, çoğu zaman kabul anlamına gelir.

• Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer
  Bir olaydan ders alan, sonrakinde daha dikkatli davranır.

• Şimşek çakmadan gök gürlemez
  Her olayın ortaya çıkmadan önce mutlaka bir belirtisi olur.

• Taş yerinde ağırdır
  Kişi, kendi memleketinde değer görür; başka yerde sıradan olabilir.

• Taşıma su ile değirmen dönmez
  Geçici yardımlarla büyük işler yürümez.

• Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır
  Güzel söz, en sert insanı bile yumuşatır.

• Tatsız aşa tuz neylesin, akılsız başa söz neylesin
  Değersiz bir şey, küçük eklemelerle değerli olmaz; akılsız insana öğüt fayda etmez.

• Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış
  Birinin küskünlüğü, karşı taraf için önem taşımayabilir.

• Tebdil-i mekânda ferahlık vardır
  Yer değiştiren insan, kendini daha iyi hisseder.

• Tek kanatla kuş uçmaz
  Bazı işler tek başına olmaz, mutlaka destek gerekir.

• Tencere yuvarlanmış, kapağını bulmuş
  Birbirine denk olan kişiler, sonunda birbirini bulur.

• Tereciye tere satılmaz
  Bir işin ustasına o iş öğretilmez.

 

❓ Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Atasözleri sınavlarda neden önemlidir?
Çünkü hem dil bilgisi hem de anlam bilgisini ölçer. Öğrencilerin yorumlama gücünü test eder.

2. Kaç tane atasözü bilmek sınavlar için yeterlidir?
En azından sık çıkan 100–150 atasözünün anlamını bilmek sınav başarısı için yeterli görülür.

3. Atasözleri günlük hayatta nasıl kullanılır?
Kısa, özlü sözlerle bir duruma uygun öğüt veya yorum katmak için kullanılır.

4. Atasözleri ve deyimler karıştırılırsa nasıl ayırt edilir?
Atasözleri öğüt verir, deyimler ise anlatımı güçlendirir. Örneğin “Azıcık aşım kaygısız başım” atasözüdür, “Kulağına küpe olmak” deyimdir.

5. Atasözlerini öğrenmek için en etkili yöntem nedir?
Alfabetik listelerden çalışmak, konu bazlı gruplamak ve bol bol örnek sorular çözmektir.

6. Tüm atasözleri sınavlarda çıkar mı?
Hayır, sınavlarda genellikle toplumda en çok bilinen ve anlamı kolayca yorumlanabilen atasözleri sorulur.