AYT Kimya Maddenin Halleri Konu Anlatımı

🔹 1. Maddenin Fiziksel Hâlleri

Maddeler doğada üç temel hâlde bulunur:

Ekstra: Plazma ve Bose-Einstein yoğunlaşması da özel hâller olarak bilinir.

🔹 2. Katıların Özellikleri

• Tanecikler çok sık ve düzenlidir.

• Titreşim hareketi yaparlar.

• Belirli hacim ve şekle sahiptirler.

• Sıkıştırılamazlar.

Katı Çeşitleri:

• Kristal Katı: Düzenli yapı, erime noktası sabit (örn: tuz, elmas)

• Amorf Katı: Düzensiz yapı, belirli erime noktası yok (örn: cam, plastik)

🔹 3. Sıvıların Özellikleri

• Tanecikler daha serbesttir, yer değiştirir.

• Hacimleri sabittir, şekilleri kabına göre değişir.

• Yüzey gerilimi, adezyon, kohezyon, viskozite gibi özellikler görülür.

🔹 4. Gazların Özellikleri

• Tanecikler arasında boşluk çoktur → kolay sıkıştırılır.

• Şekil ve hacimleri yoktur.

• Tüm kabı doldururlar.

• Gaz yasaları burada devreye girer → (Bir sonraki ünitede ayrıntılı!)

🔹 5. Hal Değişimleri

Hal değişimlerinde sıcaklık sabit kalır, çünkü alınan/verilen enerji tanecikler arası bağlara gider (potansiyel enerji).

🔹 6. Buhar Basıncı ve Kaynama

• Buhar basıncı: Sıvı yüzeyindeki buhar taneciklerinin oluşturduğu basınçtır.

• Sıcaklık arttıkça buhar basıncı da artar.

• Kaynama noktası, buhar basıncının dış basınca eşit olduğu sıcaklıktır.

• Dış basınç azalırsa, kaynama noktası düşer.

🔍 Örnek Soru:

Soru: Açık hava basıncının düşürülmesiyle bir sıvının kaynama noktası nasıl etkilenir?
A) Artar
B) Değişmez
C) Önce artar sonra azalır
D) Azalır
E) Sıvı buharlaşmaz

Çözüm: Dış basınç azalırsa sıvının kaynaması daha kolaylaşır → Cevap: D

Maddenin Halleri – Kavram Haritası

Maddenin Halleri Testi

1. Aşağıdakilerden hangisi maddenin gaz hâli ile ilgili bir özelliktir?
A) Tanecikler sadece titreşim hareketi yapar
B) Belirli şekli vardır
C) Kolay sıkıştırılamaz
D) Tanecikler arası mesafe çok fazladır
E) Katılara göre daha düzenlidir

2. Katılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Şekil ve hacimleri yoktur
B) Tanecikleri düzensizdir
C) Titreşim ve dönme hareketi yaparlar
D) Belirli şekil ve hacme sahiptirler
E) Akışkanlık gösterirler

3. Aşağıdakilerden hangisi amorf katıya örnektir?
A) Tuz
B) Buz
C) Elmas
D) Cam
E) Kristal şeker

4. Aşağıdaki hâl değişimlerinden hangisi ısı verilerek gerçekleşir?
A) Erime
B) Buharlaşma
C) Süblimleşme
D) Donma
E) Erime

5. Kaynama noktası ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Sadece yüzeyde gerçekleşir
B) Sıcaklık sabit kalmaz
C) Dış basınca bağlı değildir
D) Sıvının buhar basıncı dış basınca eşit olunca başlar
E) Gaz basıncının en yüksek olduğu andır

6. Açık hava basıncı azaldığında kaynama noktası nasıl değişir?
A) Artar
B) Azalır
C) Değişmez
D) Önce artar sonra sabit kalır
E) Buharlaşma durur

7. Hal değişim sırasında hangi enerji değişimi olur?
A) Kinetik enerji artar
B) Potansiyel enerji değişmez
C) Sıcaklık artar
D) Potansiyel enerji değişir
E) Hareket olmaz

8. Aşağıdaki maddelerden hangisinin erime noktası belirli değildir?
A) Buz
B) Demir
C) Tuz
D) Cam
E) Elmas

9. Kristal katılarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Erime noktaları belirgindir
B) Tanecikleri düzenlidir
C) Akışkanlık gösterirler
D) Sert ve kırılgandırlar
E) Düzensiz yapı göstermezler

10. Buhar basıncı neye bağlıdır?
A) Maddenin rengine
B) Maddenin şekline
C) Sıvının sıcaklığına
D) Dış basınca
E) Tanecik boyutuna

✅ Cevap Anahtarı:

1. D

2. D

3. D

4. D

5. D

6. B

7. D

8. D

9. C

10. C