KPSS Coğrafya Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm Konu Anlatımı

yazar

Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm ünitesi, KPSS Coğrafya’da ekonomik faaliyetlerin mekânsal dağılımını anlamaya yönelik en önemli konulardan biridir. Türkiye’nin dağlık yapısı, kıyı ve iç kesimler arasındaki bağlantılar, ulaştırma sistemlerinin gelişiminde belirleyici rol oynar. Aynı şekilde, dış ticaret ilişkileri, ihracat-ithalat dengesi ve turizm çeşitliliği de ülkenin ekonomik yapısına yön verir. Bu ünitede kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımı ile birlikte ticaretin coğrafi dağılımı ve turizm potansiyeli ayrıntılı biçimde ele alınır.

 

Türkiye’de Ulaşım

Ulaşım, insanlar ve malların bir yerden başka bir yere aktarılmasıdır. Türkiye’de ulaşım sistemlerinin gelişiminde yer şekilleri, iklim, ekonomik faaliyetler, teknolojik altyapı ve nüfus dağılımı gibi pek çok faktör rol oynamaktadır. Coğrafi konumu sayesinde Türkiye, Avrupa ile Asya arasında bir köprü işlevi görür.

📌 Türkiye’de Ulaşımı Etkileyen Faktörler

  • Dağların uzanışı: Karadeniz ve Akdeniz’de ulaşımı zorlaştırır (paralel dağlar).

  • İklim: Doğu Anadolu’da kış koşulları ulaşımı aksatır.

  • Yer şekilleri: İç bölgelerde kara ve demiryolu ulaşımı daha kolaydır.

  • Ekonomik gelişmişlik: Sanayi ve liman bölgelerinde ulaşım ağları daha gelişmiştir.

🚛 Türkiye’de Ulaşım Türleri

1. Karayolu Ulaşımı

  • En yaygın ulaşım şeklidir.

  • Özellikle Marmara, İç Anadolu ve Ege’de gelişmiştir.

  • TEM Otoyolu, İstanbul-Ankara otoyolu en işlek hatlardandır.

2. Demiryolu Ulaşımı

  • Engebeli alanlarda sınırlıdır.

  • Ankara-Eskişehir-Konya-İstanbul arasında Yüksek Hızlı Tren (YHT) hizmeti vardır.

  • Cumhuriyet’in ilk döneminde hızlı gelişmiş, günümüzde yavaşlamıştır.

3. Denizyolu Ulaşımı

  • Yük taşımacılığı açısından ekonomiktir.

  • İstanbul, İzmir, Mersin, İskenderun, Samsun, Trabzon, Bandırma önemli liman şehirleridir.

  • Boğazlar (İstanbul ve Çanakkale) jeopolitik öneme sahiptir.

4. Havayolu Ulaşımı

  • Son yıllarda hızlı gelişmiştir.

  • İstanbul Havalimanı, yolcu kapasitesi bakımından dünyanın önde gelen havalimanlarındandır.

  • İç ve dış hat uçuşları yaygınlaşmıştır.

5. Boru Hattı Ulaşımı

  • Petrol ve doğalgaz taşımacılığında kullanılır.

  • Bakü-Tiflis-Ceyhan, Kirkuk-Yumurtalık, Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) örnek boru hatlarıdır.

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki limanlardan hangisi Türkiye’nin en büyük dış ticaret limanıdır?
A) İzmir
B) Mersin
C) İstanbul
D) İskenderun

✅ Cevap: B

Açıklama: Mersin Limanı, Türkiye’nin en büyük dış ticaret limanlarından biridir ve Akdeniz’in doğusundaki en önemli liman konumundadır.

 

 

Türkiye’de Ticaret

Ticaret, mal ve hizmetlerin alım-satımıdır. Türkiye’de ticaret, hem iç piyasa dinamiklerine hem de dış pazarlara yönelik olarak gelişmektedir. Coğrafi konumu sayesinde Türkiye, doğu-batı ve kuzey-güney eksenindeki ticaret yollarının kesişme noktasında yer almakta ve bu durum, uluslararası ticaret hacmini artırmaktadır.

📌 Türkiye’de Ticaret Türleri

1. İç Ticaret

  • Aynı ülke sınırları içinde yapılan ticarettir.

  • Üretim-tüketim dengesine göre şekillenir.

  • İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Gaziantep gibi büyük şehirler iç ticaretin merkezleridir.

  • Sebze meyve → Akdeniz ve Ege → Marmara ve İç Anadolu’ya

  • Sanayi ürünleri → Marmara’dan diğer bölgelere

2. Dış Ticaret

  • Türkiye’nin yurt dışı ile yaptığı ticari işlemleri kapsar.

  • İhracat (dışa satış) ve ithalat (dış alım) olmak üzere ikiye ayrılır.

🔹 İhracat Yapılan Başlıca Ürünler:

  • Otomotiv ürünleri

  • Tekstil ve hazır giyim

  • Gıda ürünleri (fındık, zeytinyağı, un, makarna)

  • Makine, beyaz eşya

🔹 İthalat Yapılan Başlıca Ürünler:

  • Petrol ve doğalgaz

  • Sanayi makineleri

  • Elektronik ürünler

  • Kimyasal maddeler

🔹 Başlıca Ticaret Ortakları:

  • İhracatta: Almanya, ABD, Irak, İtalya

  • İthalatta: Çin, Rusya, Almanya, ABD

🔄 Serbest Ticaret Bölgeleri

  • Dış ticaretin teşvik edildiği, vergisel avantajların sağlandığı bölgelerdir.

  • İstanbul, Ege (İzmir), Mersin, Antalya, Trabzon önemli örneklerdir.

📦 Türkiye’nin Ticaret Açığı

  • Türkiye genellikle daha fazla ithalat yapar.

  • Bu nedenle dış ticaret açığı yaygındır.

  • Cari açığın azaltılması için ihracat desteklenmektedir.

📝 Örnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin dış ticaretinde en fazla ihraç ettiği ürün gruplarından biridir?
A) Petrol ürünleri
B) Otomotiv ve yan sanayi
C) Doğalgaz
D) Altın

✅ Cevap: B

Açıklama: Türkiye’nin en önemli ihracat kalemlerinden biri otomotiv sektörüdür.

 

 

Türkiye’de Turizm

Turizm, insanların dinlenme, eğlenme, öğrenme veya kültürel sebeplerle bir yerden başka bir yere geçici süreliğine seyahat etmeleriyle oluşan ekonomik faaliyettir. Türkiye, doğal güzellikleri, tarihi mirası, deniz-kum-güneş üçlüsü ve kültürel çeşitliliği ile dünya turizminde önemli bir yere sahiptir.

📌 Türkiye’de Turizmin Gelişmesini Etkileyen Faktörler

  • Tarihi eserler ve antik kentler (Efes, Aspendos, Hattuşaş, Nemrut)

  • Kıyı turizmi (Antalya, Muğla, İzmir)

  • Termal turizm (Afyon, Yalova, Denizli – Pamukkale)

  • Doğa turizmi (Kapadokya, Karadeniz yaylaları, Nemrut Krater Gölü)

  • Kültür ve inanç turizmi (Konya – Mevlana, Şanlıurfa – Balıklıgöl)

  • Kış turizmi (Uludağ, Palandöken, Erciyes)

🗺️ Türkiye’de Turizm Bölgeleri ve Çeşitleri

Turizm Türü Örnek Bölgeler Özellikler
Deniz Turizmi Antalya, Bodrum, Marmaris, Çeşme Yaz aylarında en yoğun turizm çeşididir.
Kültür Turizmi İstanbul, İzmir, Kapadokya Tarihi yapılar ve müzeler ön plandadır.
İnanç Turizmi Konya, Mardin, Şanlıurfa Dini yapılar, kutsal mekânlar ziyaret edilir.
Termal Turizm Pamukkale, Afyon, Kütahya Şifalı kaplıca suları ile sağlık turizmi
Kış Sporları Uludağ, Palandöken, Erciyes Kış aylarında yoğunlaşır
Yayla Turizmi Karadeniz yaylaları Yazın serinlik arayanlar için
Kongre ve Fuar İstanbul, Antalya Özellikle iş turizmi

💰 Türkiye’de Turizmin Ekonomik Etkileri

  • Döviz girdisi sağlar

  • İstihdam yaratır

  • Hizmet sektörünü geliştirir

  • Yerel kalkınmayı destekler

🌍 Türkiye’ye En Çok Turist Gönderen Ülkeler (Son yıllara göre)

  • Rusya

  • Almanya

  • İngiltere

  • Bulgaristan

  • İran

📝 Örnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de kış turizminin geliştiği merkezlerden biridir?
A) Uludağ
B) Bodrum
C) Pamukkale
D) Kapadokya

✅ Cevap: A

Açıklama: Uludağ, Bursa’da yer alan ve Türkiye’nin önde gelen kış turizmi merkezidir.

 

 

Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm Testi

1. Türkiye’de dağların kıyıya paralel uzanması aşağıdaki ulaşım türlerinden hangisini en çok zorlaştırır?
A) Demiryolu
B) Havayolu
C) Karayolu
D) Denizyolu

2. Aşağıdaki limanlardan hangisi Karadeniz bölgesinde yer alır ve dış ticaret için önemlidir?
A) Mersin
B) İzmir
C) Samsun
D) İskenderun

3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’deki demiryolu ulaşımının gelişmesini sınırlayan faktörlerden biridir?
A) Düz arazilerin yaygınlığı
B) Nüfusun seyrek olması
C) Dağlık ve engebeli arazi yapısı
D) Sanayi bölgelerinin çokluğu

4. Türkiye’de en fazla ihracat yapılan ürün grubu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gıda ürünleri
B) Tekstil ürünleri
C) Otomotiv ve yan sanayi
D) Petrol ürünleri

5. Türkiye’nin en büyük dış ticaret limanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstanbul
B) Mersin
C) Trabzon
D) Antalya

6. Aşağıdaki şehirlerden hangisinde hem iç ticaret hem de dış ticaret oldukça gelişmiştir?
A) Erzurum
B) Antalya
C) Yozgat
D) Kars

7. Türkiye’ye en çok turist gönderen ülkeler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Almanya
B) Rusya
C) İtalya
D) İngiltere

8. Türkiye’de yayla turizmi en çok hangi bölgede gelişmiştir?
A) Akdeniz
B) Karadeniz
C) Ege
D) İç Anadolu

9. Pamukkale, Afyon ve Yalova gibi şehirlerde gelişmiş olan turizm türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kış turizmi
B) Deniz turizmi
C) Termal turizm
D) Kültür turizmi

10. Aşağıdaki turizm merkezlerinden hangisi inanç turizmi kapsamında değerlendirilebilir?
A) Çeşme
B) Mevlana Müzesi – Konya
C) Uludağ – Bursa
D) Kapadokya – Nevşehir

✅ Cevap Anahtarı

  1. C

  2. C

  3. C

  4. C

  5. B

  6. B

  7. C

  8. B

  9. C

  10. B

 

Yorum yapın