KPSS Coğrafya Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Konu Anlatımı

yazar

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri ünitesi, KPSS Coğrafya testlerinde en çok soru çıkan ve harita yorumlama becerisini ölçen temel konulardan biridir. Türkiye 1941 yılında yapılan 1. Coğrafya Kongresi’nde iklim, yer şekilleri, tarım, nüfus ve ulaşım gibi kriterler esas alınarak 7 coğrafi bölgeye ve 21 bölüme ayrılmıştır. Bu ünitede her bölgenin doğal yapısı, ekonomik faaliyetleri, nüfus özellikleri ve yerleşme biçimleri tek tek ele alınır. Harita bilgisi, karşılaştırma yeteneği ve coğrafi analiz gücünü test eden bu konu, KPSS açısından yüksek önceliklidir.

 

Marmara Bölgesi

Marmara Bölgesi, Türkiye’nin yüz ölçümü bakımından en küçük, nüfus ve ekonomik faaliyetler açısından en yoğun bölgesidir. Türkiye’nin Avrupa ile Asya arasındaki geçiş noktasında yer alması, Marmara’yı stratejik ve ticari açıdan önemli bir konuma getirmiştir.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin %8.5’i

  • Nüfus: Türkiye nüfusunun yaklaşık %30’u burada yaşar (en kalabalık bölge)

  • Konum: Türkiye’nin kuzeybatısında, Ege – Karadeniz – İç Anadolu bölgeleriyle komşudur.

  • Geçiş bölgesi özelliği taşır: İklim, bitki örtüsü, yer şekilleri bakımından karma yapıdadır.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Yeryüzü şekilleri: Ergene Havzası, Bursa Ovası, Uludağ, Yıldız Dağları

  • İklim: Karadeniz, Akdeniz ve karasal iklim etkileri birlikte görülür.

  • Akarsular: Sakarya, Meriç, Susurluk

  • Göller: İznik, Sapanca, Manyas, Ulubat

🏙️ Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Sanayi: Türkiye sanayisinin kalbi burada atar. İstanbul, Kocaeli, Bursa sanayi merkezidir.

  • Tarım: Ayçiçeği (Trakya), zeytin (Güney Marmara), meyve-sebze, pirinç (Meriç Havzası)

  • Hayvancılık: Ahır hayvancılığı yaygındır.

  • Ticaret ve ulaşım: Boğazlar (İstanbul, Çanakkale), limanlar, otoyollar, havaalanları gelişmiştir.

  • Turizm: İstanbul, Edirne, Bursa, Trilye, Yalova termalleri

📍 Bölümleri

  1. Yıldız Bölümü

  2. Ergene Bölümü

  3. Çatalca-Kocaeli Bölümü

  4. Güney Marmara Bölümü

📝 Örnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi Marmara Bölgesi’nde sanayi faaliyetlerinin yoğun olmasında en az etkili olan faktördür?
A) Ulaşım ağlarının gelişmiş olması
B) Dış ticaret olanaklarının fazla olması
C) Maden rezervlerinin zenginliği
D) Nüfus ve iş gücü potansiyelinin yüksek olması

✅ Cevap: C

Açıklama: Marmara Bölgesi sanayi açısından gelişmiştir ama maden rezervleri açısından zengin değildir.

 

 

Ege Bölgesi

Ege Bölgesi, Türkiye’nin batısında yer alır ve kıyı ile iç kesimleri arasında belirgin farklılıklar gösteren bir bölgedir. Kıyı kesimi deniz etkisine açıkken, iç kesimlerde karasal iklim hâkimdir. Türkiye’de kıyı uzunluğu en fazla olan bölge Ege’dir.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %11’ini kaplar.

  • Nüfus: Kıyı kesimlerinde yoğun; iç kesimlerde seyrektir.

  • Yer şekilleri: Kıyıya dik uzanan dağlar ve aralarındaki graben ovalar (Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes) en belirgin özelliğidir.

  • İklim: Kıyıda Akdeniz, iç kesimde karasal iklim görülür.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Dağlar: Kazdağı, Yunt, Bozdağlar, Aydın, Menteşe

  • Ovalar: Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes

  • Akarsular: Gediz, Menderes

  • Göller: Bafa Gölü

  • Deprem riski: Türkiye’nin en fazla kırık fay hattına sahip bölgesidir (Ege Fay Hattı)

🏙️ Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: Türkiye’nin en zengin tarım bölgelerindendir.

    • Üzüm (Manisa)

    • Tütün (Denizli, Manisa)

    • Zeytin (Aydın, İzmir)

    • İncir (Aydın)

    • Pamuk (Aydın, Denizli)

  • Sanayi: İzmir, Manisa, Denizli ve Uşak önemli sanayi merkezleridir.

  • Turizm: Efes, Bergama, Pamukkale, Kuşadası, Bodrum, Fethiye gibi merkezler ile oldukça gelişmiştir.

  • Madencilik: Linyit (Soma, Tunçbilek), mermer (Afyon)

📍 Bölümleri

  1. Ege Bölümü

  2. İç Batı Anadolu Bölümü

📝 Örnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi Ege Bölgesi’nde kıyıya dik dağların uzanmasının bir sonucu değildir?
A) Kıyı uzunluğunun fazla olması
B) Limanların hinterlandının geniş olması
C) Akarsuların boylarının kısa olması
D) Ulaşımda geçitlerin kolay sağlanması

✅ Cevap: C

Açıklama: Dağlar kıyıya dik uzandığı için akarsuların boyu uzun olur, kısa olmaz.

 

 

Akdeniz Bölgesi

Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin güneyinde yer alır ve adını kıyısında bulunduğu Akdeniz’den alır. Sıcak iklimi, verimli ovaları ve turizm potansiyeliyle ülke ekonomisinde önemli bir yer tutar. Aynı zamanda yer şekilleri nedeniyle kıyı ile iç kesim arasındaki ulaşım sınırlıdır.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %15’ini oluşturur.

  • İklim: Akdeniz iklimi egemendir (yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı).

  • Nüfus: Kıyı kesimlerinde yoğundur; iç kesimlerde dağlık yapı nedeniyle seyrektir.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Dağlar: Toros Dağları (Bey Dağları, Tahtalı, Bolkar, Amanos)

  • Ovalar: Çukurova, Antalya Ovası, Amik Ovası

  • Akarsular: Seyhan, Ceyhan, Göksu

  • Göller: Eğirdir, Beyşehir, Burdur (Göller Yöresi)

  • Yer şekilleri: Dağlar kıyıya paralel uzanır; falezli kıyılar yaygındır.

🏙️ Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: Seracılık ve turfanda sebze-meyve üretiminde birinci sıradadır.

    • Narenciye (Adana, Mersin)

    • Muz (Anamur)

    • Pamuk (Çukurova)

    • Zeytin ve üzüm (Isparta, Antalya çevresi)

  • Hayvancılık: Küçükbaş (keçi) hayvancılığı yaygındır.

  • Turizm: Antalya, Alanya, Kaş, Kemer gibi merkezlerle deniz turizmi çok gelişmiştir.

  • Madencilik: Krom, boksit, barit gibi madenler çıkarılır.

📍 Bölümleri

  1. Adana Bölümü

  2. Antalya Bölümü

📝 Örnek Soru

Akdeniz Bölgesi’nde dağların kıyıya paralel uzanması aşağıdakilerden hangisine neden olur?
A) Kıyı uzunluğunun fazla olmasına
B) Kıyılarda girinti çıkıntı oranının artmasına
C) İç kesimlerle ulaşımın zorlaşmasına
D) Doğal liman sayısının artmasına

✅ Cevap: C

Açıklama: Kıyıya paralel uzanan dağlar iç kesimlerle ulaşımı zorlaştırır.

 

 

Karadeniz Bölgesi

Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin kuzeyinde, Karadeniz kıyısı boyunca uzanır. Yıl boyunca yağış alan iklimi, sık orman örtüsü ve dağlık yapısıyla tanınır. Türkiye’nin en fazla yağış alan bölgesidir. Aynı zamanda doğal çevrenin korunduğu, tarımın özel ürünlerle yapıldığı bir bölgedir.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %18’ini kaplar.

  • İklim: Karadeniz iklimi (her mevsim yağışlı, nemli ve ılımandır).

  • Nüfus: Dağlık alanlar nedeniyle yerleşim dağınıktır; kıyılarda yoğunlaşır.

  • Yer şekilleri: Dağlar kıyıya paralel uzanır, engebelidir.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Dağlar: Kuzey Anadolu Dağları (Küre, Canik, Giresun, Rize, Kaçkar)

  • Ovalar: Bafra, Çarşamba, Bolu, Merzifon

  • Akarsular: Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya

  • Göller: Sera, Tortum, Uzungöl

  • Kıyı Tipi: Falezli kıyılar yaygındır; doğal liman azdır.

🌿 Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: Türkiye’de bazı ürünlerin neredeyse tamamı burada yetiştirilir:

    • Çay (Rize)

    • Fındık (Ordu, Giresun, Trabzon)

    • Mısır (geniş alanlarda)

    • Tütün (Samsun, Tokat)

    • Pirinç (Bafra ve Çarşamba ovaları)

  • Hayvancılık: Büyükbaş hayvancılık ve arıcılık yaygındır.

  • Ormancılık: Türkiye’nin en fazla orman alanı burada bulunur.

  • Sanayi: Şeker fabrikaları, çay fabrikaları, fındık işleme tesisleri.

  • Turizm: Yayla turizmi (Ayder, Uzungöl), doğa turizmi, rafting, kültürel turizm (Sümela Manastırı)

📍 Bölümleri

  1. Batı Karadeniz

  2. Orta Karadeniz

  3. Doğu Karadeniz

📝 Örnek Soru

Karadeniz Bölgesi’nde fındık tarımı en çok aşağıdaki illerden hangisinde yapılır?
A) Rize
B) Trabzon
C) Ordu
D) Giresun

✅ Cevap: C

Açıklama: Ordu, Türkiye’de fındık üretiminin en yoğun olduğu ildir.

 

 

İç Anadolu Bölgesi

İç Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin ortasında yer alır ve ülkenin yüz ölçümü bakımından ikinci büyük bölgesidir. Geniş düzlükleri, karasal iklimi, tahıl tarımı ve step bitki örtüsü ile bilinir. Nüfus yoğunluğu şehir merkezlerinde toplanmıştır. Aynı zamanda Türkiye’nin başkentini (Ankara) barındıran bölgedir.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %20’sini kaplar.

  • İklim: Karasal iklim hâkimdir (yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve karlı).

  • Nüfus: Düzlük alanlarda ve şehir merkezlerinde yoğunlaşmıştır.

  • Bitki örtüsü: Bozkır (step)

🏞️ Doğal Özellikler

  • Platolar: Konya, Obruk, Haymana, Cihanbeyli

  • Dağlar: Karacadağ, Melendiz, Hasan Dağı, Erciyes

  • Ovalar: Konya Ovası, Kayseri Ovası

  • Göller: Tuz Gölü, Mogan, Eymir

  • Akarsular: Kızılırmak, Sakarya, Delice Irmağı

🌱 Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: Tahıl üretiminin merkezi konumundadır.

    • Buğday (Konya, Eskişehir)

    • Arpa, şeker pancarı, nohut

    • Patates (Nevşehir, Niğde)

  • Hayvancılık: Küçükbaş hayvancılık (koyun) yaygındır.

  • Sanayi: Ankara, Kayseri, Konya sanayi merkezleridir.

  • Enerji: Linyit rezervleri vardır (Seyitömer, Karapınar).

  • Tuz üretimi: Türkiye’nin tuz ihtiyacının büyük kısmı Tuz Gölü’nden karşılanır.

📍 Bölümleri

  1. Konya Bölümü

  2. Yukarı Sakarya Bölümü

  3. Orta Kızılırmak Bölümü

  4. Yukarı Kızılırmak Bölümü

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki ürünlerden hangisi İç Anadolu Bölgesi’nde en yaygın olarak yetiştirilir?
A) Çay
B) Buğday
C) Mısır
D) Pamuk

✅ Cevap: B

Açıklama: İç Anadolu Bölgesi Türkiye’nin tahıl ambarıdır. Buğday üretimi en yaygın tarımsal faaliyettir.

 

 

 

Doğu Anadolu Bölgesi

Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin yüzölçümü en büyük bölgesi olmasına rağmen, nüfus yoğunluğu en az olan bölgesidir. Sert karasal iklimi, yüksek dağları, platoları ve yaylaları ile tanınır. Aynı zamanda Türkiye’nin ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesidir.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %21’ini kaplar.

  • İklim: Sert karasal iklim (kışlar uzun, soğuk ve karlı; yazlar kısa ve serin)

  • Nüfus: Seyrektir, yerleşmeler dağınık yapıdadır.

  • Yükselti: Türkiye’nin en yüksek bölgesidir.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Dağlar: Ağrı Dağı (Türkiye’nin en yüksek dağı), Tendürek, Süphan, Nemrut, Munzur

  • Volkanik Dağlar: Ağrı, Tendürek, Nemrut

  • Platolar: Erzurum-Kars, Ardahan

  • Göller: Van Gölü (Türkiye’nin en büyük gölü), Çıldır, Hazar

  • Akarsular: Fırat, Dicle, Aras, Murat

🌱 Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: Yükselti ve iklim nedeniyle tarım alanı sınırlıdır.

    • Arpa, buğday, şeker pancarı, patates

  • Hayvancılık: Türkiye’de büyükbaş hayvancılığın en yaygın olduğu bölgedir.

  • Enerji: Fırat ve Dicle üzerinde barajlarla hidroelektrik enerji üretimi yaygındır (Keban, Karakaya).

  • Yeraltı zenginlikleri: Bakır (Erzincan, Maden), krom (Elazığ), linyit

  • Kültür ve tarih: Ani Harabeleri, Harput, Ahlat, Akdamar Kilisesi

  • Turizm: Kış turizmi (Palandöken, Sarıkamış), doğa ve kültür turizmi gelişmektedir.

📍 Bölümleri

  1. Yukarı Fırat Bölümü

  2. Yukarı Murat-Van Bölümü

  3. Erzurum-Kars Bölümü

  4. Hakkari Bölümü

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki doğal özelliklerden hangisi Doğu Anadolu Bölgesi için yanlış bir bilgidir?
A) Türkiye’nin ortalama yükseltisi en fazla olan bölgesidir.
B) Türkiye’nin en büyük gölü bu bölgededir.
C) Volkanik dağlar bölgeye yayılmıştır.
D) Yıl boyunca düzenli yağış alır.

✅ Cevap: D

Açıklama: Doğu Anadolu Bölgesi düzenli ve yıl boyu yağış almaz; kışlar sert ve kuraktır, yazlar kısadır.

 

 

 

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin güneydoğusunda yer alır ve yüzölçümü bakımından en küçük ikinci bölgedir. Son yıllarda GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ile tarım, sanayi ve ekonomik faaliyetlerde hızlı bir gelişim göstermiştir. Karasal iklimin daha kurak tipi görülür.

📌 Genel Özellikler

  • Yüzölçümü: Türkiye’nin yaklaşık %7,5’ini oluşturur.

  • İklim: Karasal iklimin kurak ve sıcak tipi hâkimdir (yazlar çok sıcak, kışlar ılık ve kurak).

  • Nüfus: Özellikle kentlerde yoğundur (Gaziantep, Şanlıurfa).

  • Topografya: Düzlükler ve hafif dalgalı araziler geniş yer kaplar.

🏞️ Doğal Özellikler

  • Dağlar: Karacadağ (sönmüş volkanik dağ)

  • Ovalar: Harran, Suruç, Ceylanpınar, Gaziantep Ovası

  • Akarsular: Fırat ve Dicle nehirleri

  • Barajlar: Atatürk Barajı, Birecik, Karkamış

🌱 Beşeri ve Ekonomik Özellikler

  • Tarım: GAP ile birlikte sulama alanları artmış ve tarım çeşitlenmiştir.

    • Pamuk (en çok burada üretilir)

    • Buğday, mercimek, arpa

    • Antep fıstığı (Gaziantep)

  • Sanayi: Gaziantep ve Şanlıurfa başta olmak üzere sanayi yatırımları artmıştır.

  • Hayvancılık: Küçükbaş (koyun, keçi) hayvancılığı yaygındır.

  • Enerji üretimi: GAP kapsamında yapılan barajlar hidroelektrik üretimini artırmıştır.

  • Ticaret: Sınır ticareti önemli bir yer tutar.

📍 Bölümleri

  1. Orta Fırat Bölümü

  2. Dicle Bölümü

📝 Örnek Soru

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sulamanın artmasıyla birlikte aşağıdaki gelişmelerden hangisi görülmez?
A) Tarım ürünlerinde çeşitlilik artar.
B) Verimlilik artar.
C) Göç oranı artar.
D) Hayvancılık yerini tarıma bırakır.

✅ Cevap: C

Açıklama: Sulama sayesinde bölgedeki yaşam koşulları iyileştiği için göç azalır, artmaz.

 

 

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Testi

1. Türkiye’de yıl boyunca en fazla yağış alan bölge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Akdeniz Bölgesi
B) Karadeniz Bölgesi
C) Marmara Bölgesi
D) Ege Bölgesi
E) Doğu Anadolu Bölgesi

2. Aşağıdaki bölgelerden hangisinde büyükbaş hayvancılık diğer bölgelere göre daha yaygındır?
A) Ege Bölgesi
B) Karadeniz Bölgesi
C) Doğu Anadolu Bölgesi
D) İç Anadolu Bölgesi
E) Güneydoğu Anadolu Bölgesi

3. Türkiye’de pamuk üretiminin en yaygın olduğu bölge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Marmara Bölgesi
B) Ege Bölgesi
C) İç Anadolu Bölgesi
D) Güneydoğu Anadolu Bölgesi
E) Doğu Anadolu Bölgesi

4. Türkiye’de kıyıya paralel uzanan dağlar hangi bölgede ulaşımı en fazla zorlaştırmaktadır?
A) İç Anadolu
B) Akdeniz
C) Marmara
D) Ege
E) Güneydoğu Anadolu

5. Türkiye’de doğal limanların azlığı, kıyıların falezli yapısı ile açıklanabilir. Bu özellik aşağıdaki bölgelerden hangisine aittir?
A) Marmara
B) Karadeniz
C) Ege
D) Güneydoğu Anadolu
E) İç Anadolu

6. Türkiye’nin ortalama yükseltisinin en fazla olduğu bölge aşağıdakilerden hangisidir?
A) İç Anadolu
B) Doğu Anadolu
C) Karadeniz
D) Akdeniz
E) Ege

7. Aşağıdakilerden hangisi İç Anadolu Bölgesi’ne ait bir özellik değildir?
A) Step bitki örtüsünün yaygınlığı
B) Türkiye’nin başkentinin burada bulunması
C) Sanayi kuruluşlarının yaygın olması
D) Kıyı uzunluğunun fazla olması
E) Tahıl üretiminin fazla olması

8. GAP Projesi ile aşağıdaki gelişmelerden hangisinin görülmesi beklenmez?
A) Tarımda verimliliğin artması
B) Nüfusun artması
C) Hayvancılığın azalması
D) Turizm gelirlerinin artması
E) Göç oranlarının artması

9. Türkiye’de çay üretimi yalnızca aşağıdaki bölgelerden hangisinde yoğun olarak yapılır?
A) Karadeniz
B) Akdeniz
C) Ege
D) Marmara
E) Doğu Anadolu

10. Aşağıdakilerden hangisi Ege Bölgesi’nde dağların kıyıya dik uzanmasının bir sonucu değildir?
A) Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım kolaydır.
B) Kıyı uzunluğu fazladır.
C) Doğal liman sayısı fazladır.
D) Girinti çıkıntı fazladır.
E) Akarsuların boyu uzundur.

✅ Cevap Anahtarı

  1. B

  2. C

  3. D

  4. B

  5. B

  6. B

  7. D

  8. E

  9. A

  10. C

 

Yorum yapın