KPSS Tarih – Partiler ve Partileşme Dönemi (İç Politika) Konu Anlatımı ve Testi

yazar

Atatürk Dönemi’nde Partiler ve Partileşme Dönemi, hem demokratikleşme çabalarının hem de rejimi koruma mücadelesinin bir parçası olmuştur. Cumhuriyet’in ilanından sonra çok partili hayata geçiş denemeleri yapılmış, ancak bu denemeler çeşitli nedenlerle kalıcı olamamıştır. Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası gibi partiler, hem rejimin şekillenmesinde hem de muhalefetin sınırlarının belirlenmesinde etkili olmuştur. KPSS Tarih ’de bu konu; parti isimleri, kuruluş nedenleri ve kapanış sebepleri bağlamında sorulmaktadır.

Partiler ve Partileşme Dönemi Konu Anlatımı

 1. Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)

  • Mustafa Kemal tarafından 1923’te kuruldu.

  • Tek parti yönetimi döneminin ana partisidir.

  • Cumhuriyetçilik, laiklik ve inkılapçılık ilkeleri doğrultusunda reformları hayata geçirmiştir.

  • 1935’te adı Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) olarak değişmiştir.

 2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924)

  • Kurucuları arasında Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy gibi eski paşalar vardır.

  • Halkçılık ve din özgürlüğü vurgulanmıştır.

  • Şeyh Said İsyanı ile ilişkilendirildiği gerekçesiyle kapatıldı (1925).

  • İlk muhalefet partisidir.

 3. Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930)

  • Atatürk’ün isteğiyle Fethi Okyar tarafından kuruldu.

  • Amacı: Rejimi tehdit etmeyen bir muhalefet oluşturmak.

  • Kadınların mitinglere katılması, halkın coşkusu dikkat çekmiştir.

  • Parti kısa sürede irtica ve kargaşayı körüklediği gerekçesiyle kendini feshetti.

 4. Diğer Gelişmeler

  • 1925’te çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu ile siyasi faaliyetler kısıtlandı.

  • 1930’da Menemen Olayı meydana geldi → Laikliğe yönelik tehditler gerekçe gösterilerek sert önlemler alındı.

  • Çok partili hayata geçiş ancak 1946 yılında CHP ve DP ile kalıcı olmuştur.

📋 Örnek Soru

Soru:
Aşağıdaki siyasi partilerden hangisi Atatürk’ün isteğiyle çok partili hayata geçiş denemesi olarak kurulmuş ancak kısa sürede kendi kendini feshetmiştir?

A) Cumhuriyet Halk Fırkası
B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Demokrat Parti
E) Adalet Partisi

Cevap: C) Serbest Cumhuriyet Fırkası

Partiler ve Partileşme Dönemi Testi

1. Cumhuriyet Halk Fırkası’nın kurucusu kimdir?
A) İsmet İnönü
B) Kazım Karabekir
C) Rauf Orbay
D) Mustafa Kemal Atatürk
E) Fethi Okyar

2. Atatürk Dönemi’nde kurulan ilk muhalefet partisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cumhuriyet Halk Fırkası
B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Demokrat Parti
E) Millet Partisi

3. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası hangi olaydan sonra kapatılmıştır?
A) Menemen Olayı
B) İzmir Suikasti
C) Şeyh Said İsyanı
D) Aşar Vergisi’nin kaldırılması
E) Takrir-i Sükun Kanunu’nun kabulü

4. Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurucusu kimdir?
A) İsmet İnönü
B) Kazım Karabekir
C) Fethi Okyar
D) Rauf Orbay
E) Celal Bayar

5. Atatürk’ün yönlendirmesiyle kurulan ve kısa sürede kendini fesheden parti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cumhuriyet Halk Partisi
B) Demokrat Parti
C) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
D) Serbest Cumhuriyet Fırkası
E) Adalet Partisi

6. Takrir-i Sükun Kanunu’nun amacı neydi?
A) Ekonomiyi düzenlemek
B) Laikliği güçlendirmek
C) Basını özgürleştirmek
D) Siyasi muhalefeti teşvik etmek
E) Toplumsal huzuru sağlamak

7. Atatürk Dönemi’nde laikliğe karşı yapılan Menemen Olayı’nın sonucu nedir?
A) Saltanat yeniden ilan edildi
B) Halifelik yeniden getirildi
C) Siyasi partiler çoğaldı
D) İsyan bastırıldı, laiklik güçlendi
E) TBMM dağıtıldı

8. Atatürk Dönemi’nde çok partili hayata geçişin kalıcı olamamasının temel nedeni nedir?
A) Askerî darbe tehdidi
B) Halifeliğin devam etmesi
C) Toplumun laik düzene hazır olmaması
D) Ekonomik kriz
E) İkinci Dünya Savaşı

9. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilk dönem faaliyetlerinden biridir?
A) Halifeliği geri getirmek
B) Medreseleri açmak
C) Harf İnkılabı’nı gerçekleştirmek
D) Aşar vergisini yeniden koymak
E) Çok partili sisteme geçmek

10. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın programında özellikle vurgulanan ilke aşağıdakilerden hangisidir?
A) İslam devleti kurmak
B) Padişahlığı geri getirmek
C) Halifeliği savunmak
D) Dinî inançlara saygı
E) Laiklik

✅ Cevap Anahtarı

  1. D

  2. B

  3. C

  4. C

  5. D

  6. E

  7. D

  8. C

  9. C

  10. D

📚 Anahtar Kavramlar

Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası, çok partili hayat denemeleri, Takrir-i Sükun Kanunu, Menemen Olayı, Fethi Okyar, Kazım Karabekir

Yorum yapın