Sözcükte Yapı Konu Anlatımı

Türkçede kelimeler yapılarına ve eklerine göre incelenir. Kelimeler kök hâlinde bulunabileceği gibi çeşitli ekler alarak farklı şekillerde de karşımıza çıkabilir. Kelimelerin nasıl oluştuğunu ve hangi ekleri aldığını bilmek, dil bilgisi açısından önemlidir. Bu ünitede, kelimelerin yapılarına ve isim çekim eklerine odaklanacağız.

1. İsim Çekim Ekleri

İsimlere eklenerek onların cümlede farklı görevler üstlenmesini sağlayan eklerdir. İsim çekim ekleri dört gruba ayrılır:

A) Hal (Durum) Ekleri

İsimlere eklenerek cümlede onları belirli bir hâle sokar.

• -i (-ı, -u, -ü) (Yükleme durumu eki) → Evi temizledim.
• -e (-a) (Yönelme hâli eki) → Okula gidiyorum.
• -de (-da, -te, -ta) (Bulunma hâli eki) → Masada kitap var.
• -den (-dan, -ten, -tan) (Çıkma hâli eki) → Evden çıktım.

B) İyelik Ekleri

Bir ismin kime ait olduğunu gösterir.

C) Çoğul Eki (-ler, -lar)

İsimleri çoğul hâle getirir.

• Kitaplar, çocuklar, kalemler

D) Ek-fiil

İsim soylu kelimelere eklenerek yüklem yapar.

• Güzelmiş, öğrenciydi, mutlusun

2. Yapısı Bakımından Kelimeler

Kelimeler yapılarına göre üç gruba ayrılır:

A) Basit Kelimeler

Hiçbir yapım eki almamış, kök hâlinde bulunan kelimelerdir.

• Ev, taş, su, masa

B) Türemiş Kelimeler

Bir kök kelimenin üzerine yapım eki eklenerek oluşturulmuş kelimelerdir.

• Gözlük (göz + lük), yazıcı (yaz + ıcı)

C) Bileşik Kelimeler

İki veya daha fazla kelimenin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu kelimelerdir.

• Bileşik İsimler: Aslan ağzı, hanımeli, ayçiçeği
• Bileşik Fiiller: Yardım etmek, fark etmek, göz atmak

Ünite Değerlendirme Testi

1. “Evimde büyük bir masa var.” cümlesinde hangi isim çekim ekleri kullanılmıştır?
A) Hal eki, iyelik eki
B) Çoğul eki, ek-fiil
C) Yapım eki, hal eki
D) Hal eki, çoğul eki

2. “Kitaplar kütüphanede duruyor.” cümlesindeki kelimelerden hangisi türemiştir?
A) Kitaplar
B) Kütüphane
C) Duruyor
D) Yoktur

3. Aşağıdaki kelimelerden hangisi basit yapılıdır?
A) Bilgisayar
B) Kalemlik
C) Defter
D) Elma suyu

4. “Gözlükçü” kelimesi hangi yapı türüne girer?
A) Basit kelime
B) Türemiş kelime
C) Bileşik kelime
D) Çekimli kelime

5. “Bahçeye çıkacağım.” cümlesinde hangi hal eki kullanılmıştır?
A) Bulunma hâli (-de)
B) Yönelme hâli (-e)
C) Çıkma hâli (-den)
D) Yükleme hâli (-i)

Cevap Anahtarı: 1-A, 2-B, 3-C, 4-B, 5-B