8. Sınıf Türkçe Cümle Türleri Konu Anlatımı

Cümleler, anlam ve yapı bakımından farklı türlere ayrılır. Cümle türlerini doğru bir şekilde anlamak, dilbilgisi kurallarını kavramak ve etkili iletişim kurmak açısından önemlidir. Bu ünitede, yüklemin türüne, yerine, anlamına ve yapısına göre cümle türleri ele alınacaktır.

A) YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

1. Fiil (Eylem) Cümlesi

• Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir.
• Örnek: Öğrenciler sınava hazırlandı.

2. İsim (Ad) Cümlesi

• Yüklemi ek fiil almış bir isim ya da isim soylu kelime olan cümlelerdir.
• Örnek: Bugün hava çok güzel.

B) YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

1. Kurallı (Düz) Cümle

• Yüklemin sonda olduğu cümlelerdir.
• Örnek: Ali sinemaya gitti.

2. Devrik (Kuralsız) Cümle

• Yüklemin sonda olmadığı cümlelerdir.
• Örnek: Sinemaya gitti Ali.

3. Eksiltili Cümle

• Yüklemi eksik bırakılmış cümlelerdir.
• Örnek: Keşke biraz daha zamanım olsaydı…

C) ANLAMLARI BAKIMINDAN CÜMLELER

1. Olumlu Cümle

• Anlamı olumlu olan cümlelerdir.
• Örnek: Bugün çok güzel bir gün.

2. Olumsuz Cümle

• Anlamı olumsuz olan cümlelerdir.
• Örnek: Bu kitabı hiç sevmedim.

3. Soru Cümlesi

• Soru eki veya soru kelimesi içeren cümlelerdir.

a) Gerçek Soru Cümleleri

• Gerçekten bilgi almak amacıyla kurulan soru cümleleridir.
• Örnek: Bugün okula gittin mi?

b) Sözde Soru Cümleleri

• Aslında cevap beklemeyen, anlatımı güçlendirmek için kullanılan soru cümleleridir.
• Örnek: Bu kadar işin arasında nasıl yetiştireyim?

4. Ünlem Cümlesi

• Duygu ve heyecan bildiren cümlelerdir.
• Örnek: Ne güzel bir gün!

D) YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

Temel Cümle:

• Tek yüklem içeren cümlelerdir.
• Örnek: Ali kitap okuyor.

Yan Cümle:

• İçinde birden fazla yargı bulunan cümlelerdir.
• Örnek: Ali kitap okurken müzik dinliyordu.

1. Tek Yüklemli (Basit) Cümle

• Tek bir yüklem içeren ve yan cümle bulunmayan cümlelerdir.
• Örnek: Çocuk parka gitti.

2. Birleşik Cümle

• İçinde en az bir yan cümlecik bulunan cümlelerdir.

a. İçinde Fiilimsi Olan Cümle (Girişik Birleşik Cümle)

• Fiilimsi içeren birleşik cümlelerdir.
• Örnek: Kitap okuyarak kendini geliştirdi.

b. Şartlı Birleşik Cümle

• Şart ekleriyle kurulan birleşik cümlelerdir.
• Örnek: Ders çalışırsan başarılı olursun.

c. “ki”li Birleşik Cümle

• “ki” bağlacı ile bağlanan birleşik cümlelerdir.
• Örnek: O kadar çalıştı ki sonunda kazandı.

d. İçinde Cümle Olan Cümle (İç İçe Birleşik Cümle)

• İçinde bir başka cümleyi barındıran cümlelerdir.
• Örnek: Öğretmen, “Yarın sınav olacak” dedi.

3. Birden Çok Yüklemli (Sıralı) Cümle

• Birden fazla yüklemi olan ve virgülle ayrılan cümlelerdir.
• Örnek: Okula gitti, öğretmenini gördü.

4. Bağlacı Olan (Bağlı) Cümle

• Bağlaçlarla bağlanan cümlelerdir.
• Örnek: Hem çalışıyor hem okuyor.

Cümle Türleri Testi

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi isim (ad) cümlesidir?
   A) Bahar aylarında doğa canlanır.
   B) Bu kitap oldukça ilginçtir.
   C) Öğrenciler derslerini dikkatle dinledi.
   D) Spor yapmak sağlıklı bir yaşam için gereklidir.
2. “Eğer çok çalışırsan, sınavı başarıyla geçersin.” cümlesi hangi tür birleşik cümledir?
   A) Girişik birleşik cümle
   B) Şartlı birleşik cümle
   C) İç içe birleşik cümle
   D) Bağlı cümle
3. “Bugün hava çok güzel, herkes dışarı çıkmış.” cümlesinin türü aşağıdakilerden hangisidir?
   A) Bağlı cümle
   B) Sıralı cümle
   C) Basit cümle
   D) İç içe birleşik cümle
4. “Evde kimse yoktu, ancak kapı açıktı.” cümlesinin türü aşağıdakilerden hangisidir?
   A) Bağlı cümle
   B) Sıralı cümle
   C) Olumlu cümle
   D) Olumsuz cümle
5. “Ne güzel bir gündü!” cümlesi hangi tür cümledir?
   A) Ünlem cümlesi
   B) Olumlu cümle
   C) Olumsuz cümle
   D) Devrik cümle

Cevap Anahtarı:
1- B
2- B
3- B
4- A
5- A