(Hattiler, Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular)

Anadolu, tarih boyunca birçok farklı uygarlığa ev sahipliği yapmış, bu uygarlıklar hem kendi kültürlerini geliştirmiş hem de birbirlerinden etkilenerek zengin bir miras oluşturmuştur. Anadolu Uygarlıkları, Hattiler, Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar ve Urartular, Anadolu’nun en eski ve en önemli uygarlıkları arasında yer alır.
Bu uygarlıklar; siyasal örgütlenme, sanat, yazı, ticaret ve dini inanışlar gibi alanlarda Anadolu’nun kültürel temelini atmışlardır.

1. Hattiler

• Anadolu’da bilinen en eski yerli uygarlıktır.

• M.Ö. 2500–2000 yılları arasında Orta Anadolu’da yaşamışlardır (özellikle Kızılırmak çevresi).

• Çok tanrılı bir inanç sistemine sahiptiler.

• Çivi yazısı değil, kendi özgün hiyeroglif yazılarını kullandılar.

• Daha sonra Hititler tarafından kültürel olarak etkilenmiş ve asimile olmuşlardır.

🔹 Önemli eserleri: Gözyaşı kapları, dini sunaklar.

2. Hititler

• M.Ö. 2000’lerin başında Anadolu’ya gelen Hititler, Hattilerle karışarak büyük bir uygarlık kurdular.

• Başkentleri: Hattuşaş (Bugünkü Boğazkale/Çorum)

• Çivi yazısı ve hiyeroglif kullanmışlardır.

• Anallar adını verdikleri tarafsız yıllıklar tutarak tarih yazıcılığının ilk örneklerini verdiler.

• Kadeş Antlaşması (M.Ö. 1280 civarı) → Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır (Hititler ile Mısır arasında).

• Çok tanrılı inanç → “Bin Tanrılı İl” olarak bilinirler.

🔹 Önemli eserleri: Yazılıkaya Tapınağı, İvriz Kaya Kabartmaları.

3. Frigler

• M.Ö. 1200’lerde Hititlerin yıkılmasından sonra İç Anadolu’da güçlü bir devlet kurdular.

• Başkentleri: Gordion (Ankara-Polatlı)

• En ünlü kralları: Midas

• Tarıma büyük önem verdiler. Tarım tanrıçası Kibele‘ye taparlardı.

• Dokuma, madencilik ve mobilya sanatında ilerlediler.

🔹 Önemli eserleri: Tümülüsler (özellikle Midas Tümülüsü), Gordion Antik Kenti.

4. Lidyalılar

• Batı Anadolu’da, Gediz ve Büyük Menderes nehirleri arasında hüküm sürdüler.

• Başkentleri: Sardes

• Tarihte ilk kez parayı (sikke) kullanan uygarlık olarak bilinirler.

• Kral Yolu’nu inşa ederek ticareti geliştirdiler (Sardes’ten başlayarak Mezopotamya’ya uzanır).

• Ticaretle zenginleştiler.

🔹 Önemli eserleri: Sardes Antik Kenti, altın işçiliği ürünleri.

5. İyonlar

• Ege kıyılarında, özellikle İzmir ve çevresinde koloniler kurdular.

• Şehir devletleri (polisler) şeklinde örgütlendiler: Efes, Milet, Priene vb.

• Deniz ticareti ve kolonicilikte ilerlediler.

• Felsefe, bilim, matematik ve mimaride çok ilerlediler → Thales, Anaksimandros, Herakleitos gibi bilim insanları İyonya’dandır.

• İyon sanat ve bilimi, Antik Yunan’a temel oluşturdu.

🔹 Önemli eserleri: Efes Artemis Tapınağı (Dünyanın yedi harikasından biri), Milet Tiyatrosu.

6. Urartular

• Doğu Anadolu Bölgesi’nde, özellikle Van Gölü çevresinde güçlü bir devlet kurdular (M.Ö. 9. yy).

• Başkentleri: Tuşpa (Van)

• Tarımda su kanalları ve bentler yaparak ileri bir mühendislik sergilediler.

• Taş işçiliği, kale mimarisi ve kabartma sanatında ustalaştılar.

• Tanrılarının en büyüğü: Haldi

🔹 Önemli eserleri: Van Kalesi, Şamram Su Kanalı, Altıntepe kalıntıları.

Genel Özet: