AYT Biyoloji Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Konu Anlatımı

Üreme, türün devamlılığını sağlayan temel biyolojik süreçlerden biridir. İnsanlarda eşeyli üreme görülür ve bu sistem dişi ve erkek üreme organlarının iş birliğiyle çalışır.
Üreme sistemi sayesinde gametler (sperm ve yumurta) üretilir, döllenme gerçekleşir ve yeni bir canlının gelişimi başlar.
Döllenmeden doğuma kadar geçen süreçte, hücre bölünmeleri, farklılaşma ve organ gelişimiyle embriyonik gelişim meydana gelir.

1. Erkek Üreme Sistemi

Temel Yapılar:

• Testis: Sperm üretimi ve testosteron hormonu salgılanır.

• Epididimis: Spermler burada olgunlaşır ve depolanır.

• Vas deferens (Sperm kanalı): Spermleri taşır.

• Prostat ve diğer bezler: Spermlere besin ve sıvı ekleyerek meni (semen) oluşturur.

• Penis: Spermlerin dış ortama atılmasını sağlar.

🧠 Testosteron: Erkeklik hormonu; sperm üretimi, ses kalınlaşması, kas gelişimi gibi ikincil eşeysel özellikleri sağlar.

2. Dişi Üreme Sistemi

Temel Yapılar:

• Yumurtalık (ovaryum): Yumurta hücresi (ovum) üretimi ve östrojen, progesteron salgısı.

• Fallop tüpleri: Döllenmenin gerçekleştiği yerdir.

• Rahim (uterus): Embriyonun tutunup geliştiği organdır.

• Vajina: Doğum ve meni giriş kanalıdır.

🧠 Östrojen ve progesteron: Rahim duvarını kalınlaştırır, adet döngüsünü düzenler, dişiye özgü özelliklerin gelişmesini sağlar.

3. Menstrual (Adet) Döngüsü

Yaklaşık 28 gün sürer, östrojen ve progesteron hormonları tarafından düzenlenir.
Evreleri:

1. Menstruasyon: Rahim duvarı dökülür.

2. Folikül evresi: Yumurtalıkta yumurta olgunlaşır.

3. Ovulasyon (Yumurtlama): 14. gün civarı yumurta fallop tüpüne geçer.

4. Korpus luteum evresi: Progesteron seviyesi artar, rahim gebeliğe hazırlanır.

4. Döllenme

• Fallop tüpünde gerçekleşir.

• Sperm + Yumurta → Zigot (tek hücreli yapı)

• Zigot → Mitozla bölünerek embriyoyu oluşturur.

5. Embriyonik Gelişim Süreci

6. Embriyonun Geliştiği Ortam ve Yapılar

• Plasenta: Anne ile embriyo arasında madde alışverişini sağlar.

• Göbek bağı: Embriyo ile plasentayı bağlar.

• Amniyon zarı: Embriyoyu koruyan sıvı dolu kesedir.

🎯 Not: Kan alışverişi olmaz, maddeler difüzyonla geçer.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Aşağıdaki yapılardan hangisinde döllenme gerçekleşir?

A) Yumurtalık
B) Rahim
C) Vajina
D) Fallop tüpü
E) Serviks

Çözüm:
Sperm ile yumurta hücresi fallop tüplerinde birleşir. Döllenmenin gerçekleştiği yer burasıdır.
Doğru cevap: D

Soru 2:
Aşağıdakilerden hangisi ikincil (ikincil eşeysel) karakterlerden biridir?

A) Yumurtalık oluşumu
B) Sesin kalınlaşması
C) Spermatogenez
D) Rahim gelişimi
E) Yumurta üretimi

Çözüm:
İkincil eşeysel özellikler, ergenlikle birlikte ortaya çıkan ve üremeye dolaylı katkı sağlayan özelliklerdir. Sesin kalınlaşması (testosteron etkisi) bunlardan biridir.
Doğru cevap: B

Soru 3:
Aşağıdaki embriyonik gelişim aşamalarının sıralaması hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) Gastrula → Zigot → Morula → Blastula
B) Zigot → Morula → Blastula → Gastrula
C) Zigot → Blastula → Morula → Gastrula
D) Morula → Zigot → Blastula → Gastrula
E) Blastula → Zigot → Morula → Gastrula

Çözüm:
Doğru sıralama:
Zigot → Morula → Blastula → Gastrula
Doğru cevap: B

Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Kavram Haritası

Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Testi

1. Aşağıdaki yapılardan hangisi sperm hücresinin olgunlaştığı yerdir?
A) Testis
B) Epididimis
C) Penis
D) Prostat
E) Sperm kanalı

2. Döllenme olayı genellikle aşağıdaki yerlerden hangisinde gerçekleşir?
A) Yumurtalık
B) Rahim
C) Vajina
D) Fallop tüpü
E) Serviks

3. Östrojen ve progesteron hormonları en çok hangi organ tarafından salgılanır?
A) Rahim
B) Yumurtalık
C) Plasenta
D) Hipofiz bezi
E) Fallop tüpü

4. Menstrual döngüde yumurtlamadan hemen sonra aşağıdaki durumlardan hangisi gözlenir?
A) Rahim duvarı incelir
B) Progesteron salgısı artar
C) Adet kanaması başlar
D) Yumurta olgunlaşır
E) FSH seviyesi yükselir

5. Aşağıdakilerden hangisi ikincil eşeysel özellik değildir?
A) Sesin kalınlaşması
B) Sakal çıkması
C) Sperm üretimi
D) Göğüslerin büyümesi
E) Vücut kıllanması

6. Aşağıdakilerden hangisi embriyonik gelişim aşamalarından biridir?
A) Zigot
B) Oogenez
C) Testosteron üretimi
D) Ovulasyon
E) Menstruasyon

7. Aşağıdakilerden hangisi ektoderm tabakasından gelişir?
A) Karaciğer
B) Kaslar
C) Sinir sistemi
D) Böbrek
E) Sindirim kanalı

8. Plasentanın görevi nedir?
A) Yumurtayı olgunlaştırmak
B) Spermi yönlendirmek
C) Embriyo ile anne arasında madde alışverişini sağlamak
D) Embriyonun solunumunu gerçekleştirmek
E) Amniyon sıvısını üretmek

9. Gastrulasyon aşamasında aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?
A) Döllenme
B) Hücre bölünmesi durur
C) Embriyonik tabakalar oluşur
D) Zigot bölünür
E) Organlar oluşur

10. Embriyonun geliştiği ve doğuma kadar korunduğu yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Vajina
B) Fallop tüpü
C) Yumurtalık
D) Rahim
E) Amniyon

✅ Cevap Anahtarı

1. B

2. D

3. B

4. B

5. C

6. A

7. C

8. C

9. C

10. D