AYT Fizik Vektörler Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Fizikte birçok büyüklük, yalnızca sayısal değerle değil aynı zamanda yönüyle birlikte ifade edilir. Bu tür büyüklüklere vektörel büyüklükler denir. Vektörler, fiziğin hemen her alanında – özellikle hareket, kuvvet ve momentum konularında – temel yapı taşlarını oluşturur. Bu nedenle AYT Fizik konuları arasında yer alan “Vektörler”, daha sonraki birçok konunun anlaşılmasını kolaylaştıran temel bir ünitedir. Bu konuda vektör kavramı, vektörlerin bileşenlere ayrılması, vektörlerin toplanması ve çıkarılması gibi işlemleri öğrenerek fiziksel sistemleri daha iyi analiz edebileceğiz.

📌 Vektörler Konu Anlatımı

✔️ Skaler ve Vektörel Büyüklükler

• Skaler büyüklükler: Sadece büyüklüğü olan fiziksel niceliklerdir.

  • Örnek: Kütle, sıcaklık, zaman, enerji.

• Vektörel büyüklükler: Hem büyüklük hem de yön bilgisi gerektiren niceliklerdir.

  • Örnek: Hız, kuvvet, yer değiştirme, ivme.

✔️ Vektörlerin Gösterimi

• Bir vektör, ok şeklinde çizilir. Okun uzunluğu büyüklüğü, yönü ise vektörün yönünü temsil eder.

• Genellikle F, v, a gibi sembollerle gösterilir ve üzerlerine ok konulur: →F, →v

✔️ Vektörlerin Bileşenlere Ayrılması

• Bir vektör, dik koordinat sisteminde x ve y bileşenlerine ayrılabilir.

• Eğer bir vektör θ açısı ile x eksenine göre konumlanmışsa:

  • Vx = V ⋅ cos⁡(θ)

  • Vy = V ⋅ sin⁡(θ)

✔️ Vektörlerin Toplanması

• Uç uca ekleme yöntemi: Bir vektörün ucuna diğerinin başlangıcını getirerek toplam vektör çizilir.

• Paralelkenar yöntemi: İki vektör aynı noktadan çıkarılarak paralelkenar tamamlanır, köşegen toplam vektördür.

• Bileşen yöntemi: Vektörler x ve y bileşenlerine ayrılır, aynı eksendeki bileşenler toplanır.

​​

✔️ Vektörlerin Çıkarılması

• Bir vektörün çıkarılması, çıkarılanın tersinin toplanması demektir.

🎯 Örnek Soru

Soru: Büyüklüğü 10 N olan bir kuvvet, yatayla 30° açı yapacak şekilde uygulanıyor. Bu kuvvetin yatay (x) ve düşey (y) bileşenleri nedir?

Çözüm:

AYT Fizik – Vektörler Testi (10 Soru)

1. Aşağıdakilerden hangisi skaler bir büyüklüktür?
A) Hız
B) İvme
C) Sıcaklık
D) Kuvvet
E) Yer değiştirme

2. 5 N büyüklüğündeki bir kuvvet, yatayla 60° açı yapacak şekilde uygulanıyor. Bu kuvvetin yatay bileşeni yaklaşık kaç N’dur?
A) 1.5
B) 2.5
C) 3.0
D) 4.3
E) 5.0

3. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi hem büyüklük hem yön belirtir?
A) Kütle
B) Sıcaklık
C) Zaman
D) Kuvvet
E) Enerji

4. 10 N büyüklüğünde iki vektör aynı yöne doğru uygulanırsa bileşke kuvvetin büyüklüğü kaç N olur?
A) 0
B) 5
C) 10
D) 14.1
E) 20

5. 6 m/s ve 8 m/s büyüklüğündeki iki hız vektörü birbirine dik uygulanırsa bileşke hız vektörünün büyüklüğü kaç m/s olur?
A) 10
B) 12
C) 14
D) 48
E) 100

6. Bir vektörün x ve y bileşenleri sırasıyla 4 N ve 3 N’dir. Bu vektörün büyüklüğü kaç N’dur?
A) 5
B) 6
C) 7
D) 1
E) 3.5

7. 15 N’luk bir kuvvet, yatayla 37° açı yapacak şekilde uygulanmaktadır. Bu kuvvetin yatay bileşeni (cos 37° = 0.8) kaç N’dur?
A) 3
B) 9
C) 10
D) 12
E) 15

8. Vektörlerin çıkarılması işlemi aşağıdakilerden hangisine eşdeğerdir?
A) Tersini almak
B) Aynı yöne toplamak
C) Vektörü ikiyle çarpmak
D) Tersini alıp toplamak
E) Bileşenlerine ayırmak

9. Aşağıdakilerden hangisi vektörel bir büyüklük değildir?
A) İvme
B) Konum
C) Kuvvet
D) Sürat
E) Yer değiştirme

10. Aşağıda verilen vektör işlemlerinden hangisi yanlıştır?
A) Vektörlerin büyüklükleri daima pozitiftir.
B) Aynı doğrultuda zıt yönlü vektörlerin toplamı sıfır olabilir.
C) Vektörlerin toplamı skaler bir büyüklük olabilir.
D) Vektörlerin toplamı bileşke vektörü verir.
E) Vektörler, bileşenlerine ayrılarak toplanabilir.

✅ Cevap Anahtarı

1. C

2. C

3. D

4. E

5. A

6. A

7. D

8. D

9. D

10. C