AYT Kimya Atom ve Periyodik Sistem Konu Anlatımı

🔹 1. Atomun Tarihsel Gelişimi

▪ Demokritos:

• M.Ö. 400’lerde atom fikrini ortaya attı.

• Maddenin bölünemez, en küçük parçasına “atom” dedi.

• Bilimsel deney yoktu, tamamen felsefeye dayalıydı.

▪ Dalton Atom Modeli (1803):

• Atom bölünemez, yok edilemez.

• Aynı elementin atomları özdeştir.

• Farklı elementlerin atomları farklıdır.

❗️ Eksik yönü: Atomun iç yapısından bahsetmez.

▪ Thomson (1897):

• Katot ışınları deneyleriyle elektronu buldu.

• Atom, pozitif yüklü bir küre içinde dağılmış negatif yüklü elektronlar içerir (üzümlü kek modeli).

▪ Rutherford (1911):

• Altın levha deneyini yaptı.

• Atomun büyük kısmı boşluk, ortasında pozitif yüklü çekirdek var.

• Elektronlar çekirdek etrafında döner.

▪ Bohr (1913):

• Elektronlar belirli enerji düzeylerinde döner.

• Elektronlar enerjiyi soğurup ya da yayarak katmanlar arası geçiş yapar.

• Modern atom modeline geçişin temelidir.

🔹 2. Atomun Yapısı

▪ Atom Numarası (Z):

Bir elementin proton sayısıdır. Aynı zamanda elektron sayısına da eşittir (nötr atomda).

▪ Kütle Numarası (A):

Proton + nötron sayısıdır.

▪ İzotop:

Proton sayısı aynı, nötron sayısı farklı olan atomlar.

Örn: ¹²C, ¹³C, ¹⁴C (hepsi karbon)

🔹 3. Periyodik Sistem

▪ Tarihsel Gelişim:

• Mendeleyev: Elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıraladı, boşluklar bıraktı.

• Moseley (Modern sistem): Atom numarasına göre sıraladı → günümüzdeki sistem.

▪ Periyodik Tabloda:

• Periyot (yatay): Atomun elektron katman sayısını gösterir.

• Grup (dikey): Son katmandaki elektron sayısı benzer olan elementleri içerir.

🔹 4. Periyodik Özellikler

▪ Atom Yarıçapı:

• Soldan sağa → azalır (çekim artar)

• Yukarıdan aşağı → artar (katman sayısı artar)

▪ İyonlaşma Enerjisi:

• Elektron koparmak için gereken enerji.

• Soldan sağa → artar

• Yukarıdan aşağı → azalır

▪ Elektronegatiflik:

• Bağdaki elektronları çekme yeteneği.

• Flor (F) en elektronegatif elementtir.

▪ Metalik – Ametaliklik:

• Metallik özellik: sola ve aşağıya gidildikçe artar.

• Ametal özellik: sağa ve yukarıya gidildikçe artar.

🔍 Örnek Soru:

Soru: Periyodik tabloda aynı grupta yer alan elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Hepsinin atom numarası aynıdır
B) Hepsinin elektron katman sayısı aynıdır
C) Hepsinin değerlik elektron sayısı aynıdır
D) Hepsi ametaldir
E) Hepsi kararlıdır

Çözüm: Aynı gruptaki elementler aynı sayıda değerlik elektronuna sahiptir.
Cevap: C

Atom ve Periyodik Sistem – Kavram Haritası

Atom ve Periyodik Sistem – 10 Soruluk Mini Test

1. Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi modern periyodik tabloyu atom numaralarına göre düzenlemiştir?
A) Mendeleyev
B) Dalton
C) Bohr
D) Rutherford
E) Moseley

2. Atomda proton sayısı 11, nötron sayısı 12 olan bir elementin kütle numarası kaçtır?
A) 11
B) 12
C) 22
D) 23
E) 33

3. Nötr bir atomda proton sayısı ile hangi sayılar kesinlikle eşittir?
A) Nötron sayısı
B) Kütle numarası
C) Atom numarası
D) İyon yükü
E) İzotop numarası

4. Aşağıdaki atomlardan hangisinin atom yarıçapı en büyüktür?
A) Li
B) Be
C) B
D) C
E) N

5. Periyodik tabloda aynı periyotta yer alan elementler için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Değerlik elektron sayıları aynıdır
B) Atom yarıçapları aynıdır
C) Elektron katman sayıları aynıdır
D) Hepsi aynı tür elementtir
E) Aynı gruptadırlar

6. Elektronegatifliği en yüksek element aşağıdakilerden hangisidir?
A) Oksijen
B) Azot
C) Klor
D) Flor
E) Karbon

7. Aşağıdakilerden hangisi izotop atomlar için doğrudur?
A) Proton ve nötron sayıları aynıdır
B) Kütle numaraları aynıdır
C) Elektron sayıları farklıdır
D) Kimyasal özellikleri aynıdır
E) Fiziksel ve kimyasal özellikleri aynıdır

8. Periyodik tabloda sağa doğru gidildikçe;
I. Atom yarıçapı
II. Elektronegatiflik
III. İyonlaşma enerjisi
değişimlerinden hangileri artar?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) Yalnız III
E) I, II ve III

9. Aşağıdakilerden hangisi ametal özelliği göstermez?
A) Oksijen
B) Kükürt
C) Azot
D) Sodyum
E) Flor

10. Bir element 2. periyot 6A grubundadır. Buna göre bu element için;
I. 2 enerji düzeyi vardır
II. 6 değerlik elektronu vardır
III. Atom numarası 16’dır
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) I ve III
E) I, II ve III

✅ Cevap Anahtarı:

1. E

2. D

3. C

4. A

5. C

6. D

7. D

8. C

9. D

10. B