AYT Kimya Çözünürlük Dengesi Konu Anlatımı

Çözünürlük Dengesi konusu, doygun çözeltilerde iyon derişimi, çökelme tepkimeleri ve çözünürlük çarpımı (Kçç) gibi kavramları içerir. Kimya neti yapmak isteyenler için işlem pratiği oldukça önemlidir.

🔹 1. Çözünürlük Nedir?

• Belirli sıcaklıkta ve basınçta, 100 g çözücüde çözünebilen maksimum madde miktarına denir.

• Doymuş çözeltilerde denge sağlanmıştır:
  Katı ⇌ iyonlar

🔹 2. Çözünürlük Dengesi (Doymuş Çözelti)

Bir tuz çözündüğünde iyonlarına ayrılır:

AgCl (k) ⇌ Ag⁺ (suda) + Cl⁻ (suda)
Bu çözelti doymuş hâle geldiğinde denge kurulur.

🔹 3. Çözünürlük Çarpımı (Kçç)

• Kçç = [iyon₁]^x × [iyon₂]^y

• Sadece suda bulunan iyonlar alınır. Katılar denge sabitine dahil edilmez.

Örnek:
AgCl ⇌ Ag⁺ + Cl⁻
→ Kçç = [Ag⁺] × [Cl⁻]

🔹 4. Kçç Hesaplama

Örnek:
CaF₂ ⇌ Ca²⁺ + 2F⁻
→ Kçç = [Ca²⁺] × [F⁻]²

Eğer çözünürlük x mol/L ise:
→ [Ca²⁺] = x
→ [F⁻] = 2x
Kçç = x × (2x)² = 4x³

🔹 5. Ortak İyon Etkisi

• Çözeltide iyonlardan biri zaten varsa, çözünürlük azalır.
  Örnek: AgCl çözeltisine NaCl eklenirse Cl⁻ iyonu artar → çözünürlük azalır.

🔹 6. Çökelme Koşulu

İyon derişimleri Kçç’yi aşarsa çökelme başlar:
Q > Kçç → çökelme olur
Q < Kçç → çözelti doymamıştır, çözünürlük devam eder
Q = Kçç → doymuş çözeltidir

🔍 Örnek Soru:

Soru: AgCl için Kçç = 1,6 × 10⁻¹⁰ ise, çözeltide [Ag⁺] = [Cl⁻] = x olduğuna göre çözünürlük x kaçtır?
A) 1,6 × 10⁻⁵
B) 4,0 × 10⁻⁵
C) 1,3 × 10⁻⁴
D) √(1,6 × 10⁻¹⁰)
E) 10⁻⁶

Çözüm:
Kçç = x² → x = √(1,6 × 10⁻¹⁰) ≈ 1,26 × 10⁻⁵
Cevap: D

Çözünürlük Dengesi – Kavram Haritası

AYT Çözünürlük Dengesi Testi

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Kçç’yi ifade eder?
A) Katının çözünme hızı
B) Doymamış çözeltideki iyon miktarı
C) Doymuş çözeltideki iyonların çarpımı
D) Çözeltinin pH değeri
E) Tuzun mol kütlesi

2. AgCl için Kçç = x² ise çözünürlük x kaçtır? (Kçç = 1,0 × 10⁻¹⁰)
A) 1 × 10⁻⁵
B) 1 × 10⁻¹⁰
C) 1 × 10⁻²
D) 1 × 10⁻³
E) 1 × 10⁻¹

3. CaF₂ ⇌ Ca²⁺ + 2F⁻ için çözünürlük x ise Kçç nedir?
A) x²
B) 2x²
C) 4x³
D) x³
E) x² + 2x

4. Çözelti iyon derişimi arttıkça çökelme olması için hangisi doğrudur?
A) Q < Kçç
B) Q = Kçç
C) Q > Kçç
D) Q = 0
E) Q → ∞ ise çözünürlük artar

5. Ortak iyon bulunan çözeltilerde çözünürlük ne olur?
A) Artar
B) Azalır
C) Değişmez
D) Sürekli artar
E) Tam çözünür

6. PbI₂ ⇌ Pb²⁺ + 2I⁻ için çözünürlük x ise Kçç ifadesi nedir?
A) x²
B) x³
C) 4x³
D) 2x²
E) 3x³

8. Bir çözeltide Kçç = 1,0 × 10⁻⁶ ve Q = 2,0 × 10⁻⁶ ise…
A) Doymamış
B) Doymuş
C) Çökelme olur
D) Çözünürlük artar
E) Hiçbiri

9. Aşağıdakilerden hangisi çözünürlükle ilgilidir?
A) Gaz sabiti
B) pH değeri
C) Tuzun iyonlaşma hızı
D) İyon derişimleri
E) Molekül kütlesi

10. Kçç ifadesinde katılar neden yer almaz?
A) Yoğunlukları değişken olduğu için
B) İyonlaşmadıkları için
C) Dengeye katılmadıkları için
D) Konsantrasyonları sabit olduğu için
E) Elektrik iletkenlikleri olmadığı için

✅ Cevap Anahtarı:

1. C

2. A

3. C

4. C

5. B

6. C

7. B

8. C

9. D

10. D