II. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye ve Dünya Konu Anlatımı

Bu ünitede, 1939–1945 yılları arasında yaşanan II. Dünya Savaşı, savaşın nedenleri, gelişimi, sonuçları ve Türkiye’nin savaş sırasındaki tutumu detaylı olarak incelenecek.

I. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan kırılgan barış ortamı, özellikle Versailles Antlaşması’nın yarattığı hoşnutsuzluk nedeniyle kısa sürede bozuldu.
Almanya, İtalya ve Japonya gibi revizyonist devletler, dünyada yeniden paylaşım istemiyle hareket etti.

1939’da Almanya’nın Polonya’yı işgaliyle başlayan savaş, kısa sürede küresel bir felakete dönüştü.
Türkiye ise savaş boyunca tarafsızlığını korumaya çalıştı, ancak gelişmeleri çok yakından takip etti.

II. Dünya Savaşı’nın nedenleri ve savaşın genel seyri

1. Savaşın temel nedenleri

a. Versailles Antlaşması’nın ağır hükümleri

• Almanya’ya büyük savaş tazminatları ve toprak kayıpları

• Alman halkında intikam duygusu ve Hitler’e yöneliş

b. Faşist ve yayılmacı rejimlerin yükselişi

• Almanya: Hitler – Nasyonal Sosyalizm

• İtalya: Mussolini – Faşizm

• Japonya: Asya’da yayılmacı politika (Mançurya, Çin, Pasifik)

c. Milletler Cemiyeti’nin etkisizliği

• İşgallere karşı net adımlar atılamadı

• Almanya, Japonya ve İtalya Cemiyet’ten ayrıldı

d. Bloklar arası güvenlik dengelerinin bozulması

• SSCB ve Almanya’nın 1939’da saldırmazlık paktı (Molotov-Ribbentrop)

• İngiltere ve Fransa’nın Polonya’yı savunma sözü

2. Savaşın başlaması

📅 1 Eylül 1939: Almanya, Polonya’ya saldırdı
📅 3 Eylül 1939: İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan etti
→ II. Dünya Savaşı resmen başladı

3. Savaşın tarafları

🟥 Mihver Devletleri:

• Almanya

• İtalya

• Japonya

🟦 Müttefik Devletler:

• İngiltere

• Fransa

• SSCB (1941’den itibaren)

• ABD (1941’den itibaren)

• Çin

4. Savaşın önemli gelişmeleri

• 1940: Almanya, Fransa’yı işgal etti

• 1941: Almanya, SSCB’ye saldırdı (Barbarossa Harekâtı)

• 7 Aralık 1941: Japonya, Pearl Harbor’a saldırdı → ABD savaşa girdi

• 1943: Stalingrad Zaferi (SSCB üstünlüğü ele geçirdi)

• 1944: Normandiya Çıkarması (Fransa tekrar kurtarıldı)

• 1945: Almanya teslim oldu (Hitler intihar etti),
  ABD Japonya’ya atom bombası attı (Hiroşima – Nagazaki)

5. Savaşın sonuçları (genel bakış)

• 70 milyona yakın insan öldü

• Nazi Almanyası ve faşist rejimler yıkıldı

• Birleşmiş Milletler kuruldu (1945)

• ABD ve SSCB → iki kutuplu dünya düzeni

• Soğuk Savaş başladı

Örnek soru 1

II. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni işgali
B) Japonya’nın Çin’e saldırısı
C) Almanya’nın Polonya’ya saldırısı
D) Pearl Harbor Baskını
E) Normandiya Çıkarması

Doğru cevap: ✅ C) Almanya’nın Polonya’ya saldırısı

Örnek soru 2

II. Dünya Savaşı sırasında SSCB’nin Müttefik Devletler safında savaşa katılmasına neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Almanya’nın Fransa’yı işgali
B) Japonya’nın ABD’ye saldırması
C) Almanya’nın SSCB’ye saldırması
D) İtalya’nın Mihver’e katılması
E) Polonya’nın işgali

Doğru cevap: ✅ C) Almanya’nın SSCB’ye saldırması

II. Dünya Savaşı’nın sonuçları ve uluslararası sistemdeki değişim

1. İnsanlık açısından sonuçlar

• Yaklaşık 70 milyon insan hayatını kaybetti

• Sivil kayıplar, önceki savaşlara göre çok daha yüksekti

• Milyonlarca insan açlık, hastalık ve yerinden edilme ile karşılaştı

• Nazi soykırımı (Holokost): 6 milyon Yahudi sistematik olarak öldürüldü

2. Siyasi sonuçlar

a. Mihver Devletleri yenildi

• Almanya, İtalya ve Japonya teslim oldu

• Almanya işgal bölgelerine ayrıldı

• Faşist ve militarist rejimler yıkıldı

b. ABD ve SSCB süper güç hâline geldi

• İki kutuplu sistem doğdu → Soğuk Savaş dönemi başladı

• Avrupa’nın siyasi liderliği zayıfladı

c. Yeni sınırlar ve rejimler

• Doğu Avrupa’da SSCB destekli komünist yönetimler kuruldu

• Japonya, ABD’nin etkisine girdi

• Orta Doğu’da İngiltere ve Fransa’nın etkisi azaldı

3. Ekonomik ve toplumsal etkiler

• Avrupa’da şehirler ve altyapı büyük ölçüde yıkıldı

• ABD, ekonomik olarak güç kazandı

• Savaş sonrası toparlanma planları (Marshall Planı) gündeme geldi

• Toplumlarda milliyetçilik, göç, kadınların iş gücüne katılımı arttı

4. Uluslararası kuruluşlar ve düzenlemeler

a. Birleşmiş Milletler (BM) – 1945

• San Francisco Konferansı ile kuruldu

• Amaç: Uluslararası barış ve güvenliği korumak

• Güvenlik Konseyi: 5 daimi üye (ABD, SSCB, İngiltere, Fransa, Çin)

b. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948)

• BM tarafından ilan edildi

• Tüm insanlara yaşama hakkı, eğitim, sağlık, din ve ifade özgürlüğü tanındı

5. Türkiye açısından sonuçlar

• Savaş dışında kalmayı başardı

• Savaş sonunda ABD ve Batı bloğuna yöneldi

• 1945’te BM’nin kurucu üyelerinden biri oldu

• 1946’da çok partili hayata geçiş başladı

• Soğuk Savaş sürecinde stratejik önem kazandı

Örnek soru 1

II. Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası barışı sağlamak amacıyla kurulan kuruluş aşağıdakilerden hangisidir?

A) NATO
B) Birleşmiş Milletler
C) Milletler Cemiyeti
D) Avrupa Birliği
E) Varşova Paktı

Doğru cevap: ✅ B) Birleşmiş Milletler

Örnek soru 2

Aşağıdakilerden hangisi II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan iki kutuplu sistemin bir sonucu olarak değerlendirilir?

A) Almanya’nın birleşmesi
B) Milletler Cemiyeti’nin yeniden kurulması
C) Soğuk Savaş’ın başlaması
D) Osmanlı’nın dağılması
E) Fransız Devrimi’nin yayılması

Doğru cevap: ✅ C) Soğuk Savaş’ın başlaması

Türkiye’nin savaş sürecindeki tutumu ve dış politikası (1939–1945)

1. Türkiye’nin savaşa yaklaşımı

• II. Dünya Savaşı süresince tarafsızlık politikası izlendi

• Amaç: Yeni kurulmuş Cumhuriyet’i savaşın yıkıcı etkilerinden korumak

• “Aktif tarafsızlık” anlayışı benimsendi → gelişmeleri yakından takip etti, gerekirse müdahale etmeye hazırlandı

• Atatürk’ün temel politikası olan
  “Yurtta sulh, cihanda sulh” ilkesi sürdürüldü

2. Dış politika adımları

a. 1939 Türkiye-İngiltere-Fransa İttifakı

• Almanya tehdidine karşı Türkiye’nin Batı ile yakınlaşması

• Türkiye, bu antlaşmayla diplomatik destek aldı

• Ancak savaşa fiilen katılma taahhüdü vermedi

b. 1941 Almanya ile Saldırmazlık Paktı

• Almanya ile iyi ilişkiler sürdürülmeye çalışıldı

• Tarafsızlık dengesi korunmak istendi

c. 1945’te Müttefiklere yanaşma

• Savaşın sonuna doğru Türkiye ABD ve İngiltere’ye yaklaştı

• Sovyetler Birliği’ne karşı Batı bloğunda yer aldı

• Bu yöneliş, Türkiye’yi Soğuk Savaş döneminde Batı eksenine soktu

3. İç politikada savaşın etkileri

a. Varlık Vergisi (1942)

• Savaş ekonomisinin getirdiği mali yükü karşılamak için çıkarıldı

• Özellikle azınlıklar ve tüccarlar üzerinde yoğun baskı oluşturdu

• Eşitsiz uygulamalar nedeniyle tartışmalara neden oldu

b. Köy Enstitüleri (1940)

• Kırsal kalkınmayı sağlamak ve eğitimi yaygınlaştırmak amacıyla açıldı

• Öğretmen yetiştirme, üretimle eğitimi birleştirme amaçlandı

c. Ekonomik zorluklar ve seferberlik

• Temel tüketim maddelerinde kıtlık yaşandı

• Karne uygulamaları, yüksek enflasyon ve halkta sıkıntılar görüldü

• Erkek nüfusun büyük kısmı uzun süre silah altında tutuldu

4. Savaşa katılış (sembolik)

📅 23 Şubat 1945 → Türkiye, savaş sona ererken Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti

• Amaç: Birleşmiş Milletler’e kurucu üye olabilmekti

• Fiilen savaşa katılmadı, sadece diplomatik bir adımdı

Örnek soru 1

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin II. Dünya Savaşı boyunca izlediği dış politikayı en iyi ifade eder?

A) Savaşan taraflardan biri olmuştur
B) Mihver Devletleriyle iş birliği yapmıştır
C) Tarafsız kalmaya çalışmıştır
D) SSCB’nin yanında savaşa girmiştir
E) Milletler Cemiyeti’ne üye olmuştur

Doğru cevap: ✅ C) Tarafsız kalmaya çalışmıştır

Örnek soru 2

Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’na sembolik olarak katılmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Almanya’ya karşı cephe açmak
B) Sovyetler Birliği’ne destek vermek
C) Birleşmiş Milletler’in kurucu üyeleri arasında yer almak
D) Japonya’dan ekonomik yardım almak
E) Varlık Vergisi’ni kaldırmak

Doğru cevap: ✅ C) Birleşmiş Milletler’in kurucu üyeleri arasında yer almak

Kavram Haritası: II. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye ve Dünya (1939–1945)

🔹 1. Savaşın Nedenleri

• Versailles Antlaşması → Almanya’da öfke ve intikam duygusu

• Faşizm ve yayılmacı rejimler → Almanya (Hitler), İtalya (Mussolini), Japonya

• Milletler Cemiyeti’nin etkisizliği

• Büyük Buhran’ın etkisi → radikal rejimlerin yükselişi

• Bloklaşmalar ve saldırmazlık paktları

🔹 2. Taraflar

🟥 Mihver Devletleri

• Almanya

• İtalya

• Japonya

🟦 Müttefik Devletler

• İngiltere

• Fransa

• Sovyetler Birliği (1941’den sonra)

• ABD (1941’den sonra)

• Çin

🔹 3. Önemli Gelişmeler

🔹 4. Savaşın Sonuçları

• 70 milyon ölü, sivil kayıplar çok yüksek

• Faşist rejimler yıkıldı

• ABD ve SSCB süper güç oldu → Soğuk Savaş başladı

• Almanya bölündü

• Birleşmiş Milletler kuruldu (1945)

• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948)

• İki kutuplu dünya düzeni

🔹 5. Türkiye’nin Tutumu

📌 Tarafsızlık ve denge politikası

• 1939: İngiltere–Fransa ile ittifak

• 1941: Almanya ile saldırmazlık paktı

• 1945: Almanya ve Japonya’ya sembolik savaş ilanı

• Amaç: BM’ye kurucu üye olmak

📌 İç politik gelişmeler

• Varlık Vergisi (1942)

• Köy Enstitüleri (1940)

• Seferberlik ve ekonomik zorluklar

📌 Dış politika yönelimi

• Savaş sonrası Batı bloğuna yöneliş

• Soğuk Savaş döneminde stratejik önem kazandı

II. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye ve Dünya Testi

1.

II. Dünya Savaşı aşağıdaki hangi gelişmeyle başlamıştır?

A) Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni işgali
B) Japonya’nın Pearl Harbor saldırısı
C) Almanya’nın Polonya’yı işgali
D) Fransa’nın teslim olması
E) İtalya’nın Afrika’ya saldırması

2.

Aşağıdakilerden hangisi Mihver Devletleri arasında yer almaz?

A) Almanya
B) İtalya
C) Japonya
D) Sovyetler Birliği
E) Hiçbiri

3.

Japonya’nın ABD’yi savaşa çekmesine neden olan saldırı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Midway Baskını
B) Nagazaki Saldırısı
C) Pearl Harbor Baskını
D) Stalingrad Muharebesi
E) Normandiya Çıkarması

4.

II. Dünya Savaşı’nın sonunda uluslararası barışı sağlamak amacıyla kurulan örgüt aşağıdakilerden hangisidir?

A) NATO
B) Varşova Paktı
C) Birleşmiş Milletler
D) Avrupa Konseyi
E) Milletler Cemiyeti

5.

Türkiye’nin savaş sonunda Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sovyetler Birliği’ne karşı savunma
B) NATO’ya katılmak
C) Birleşmiş Milletler’e kurucu üye olmak
D) Almanya’yla ittifakı sona erdirmek
E) ABD’den ekonomik yardım almak

6.

II. Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan iki kutuplu dünya düzeni hangi iki ülke etrafında şekillenmiştir?

A) İngiltere – Fransa
B) Almanya – Japonya
C) ABD – SSCB
D) Çin – Hindistan
E) İtalya – ABD

7.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin savaş sürecinde uyguladığı iç politikalardan biridir?

A) Kapitülasyonların geri getirilmesi
B) Köy Enstitülerinin kapatılması
C) Varlık Vergisi’nin uygulanması
D) Çok partili hayata geçilmesi
E) Saltanatın geri getirilmesi

8.

Stalingrad Savaşı’nın sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Almanya’nın savaşta üstünlüğü ele geçirmesi
B) SSCB’nin Mihver Devletleri safına geçmesi
C) SSCB’nin Alman ordusuna karşı üstünlük sağlaması
D) ABD’nin savaş dışı kalması
E) Japonya’nın Avrupa’yı işgali

9.

Normandiya Çıkarması hangi amaçla yapılmıştır?

A) Sovyetler’e karşı cephe açmak
B) Fransa’yı kurtarmak ve Batı cephesi oluşturmak
C) İtalya’yı işgal etmek
D) Japonya’ya karşı baskı oluşturmak
E) Almanya ile barış görüşmesi başlatmak

10.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin II. Dünya Savaşı sırasındaki tutumunu doğru yansıtır?

A) Mihver Devletleri’ne katılmıştır
B) Savaşta aktif rol üstlenmiştir
C) Tarafsız kalmış, dengeli politika izlemiştir
D) Sovyetler Birliği’ne karşı savaşmıştır
E) Almanya’ya üs vermiştir

✅ Cevap Anahtarı

1. C

2. D

3. C

4. C

5. C

6. C

7. C

8. C

9. B

10. C