Bugün, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olan “Saltanatın Kaldırılması” konusunu işleyeceğiz. Bu KPSS Tarih konusu, Türkiye’nin modernleşme yolculuğunda atılan önemli adımların başında gelir ve Cumhuriyet’in ilan edilmesine giden yolda kritik bir dönemeçtir. Gelin, bu konuyu detaylandırarak inceleyelim.
Saltanatın kaldırılması, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecindeki önemli adımlardan biridir. Osmanlı İmparatorluğu’nun sona ermesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte saltanat, yani Osmanlı hanedanının devlet yönetimindeki egemenlik hakkı, 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kaldırılmıştır. Bu karar, Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen sona erdiği anlamına gelmektedir ve aynı zamanda Türkiye’nin modernleşme ve laikleşme yolunda attığı önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Saltanatın kaldırılmasıyla, padişahın devlet yönetimindeki rolü sona ermiş ve egemenlik kayıtsız şartsız millete devredilmiştir. Bu olay, Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde gerçekleştirilen devrimlerin bir parçasıdır ve Türkiye’nin yeni bir ulus devlet olarak şekillenmesinde kritik bir rol oynamıştır. Saltanatın kaldırılmasının ardından, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiştir ve böylece Türkiye Cumhuriyeti resmen kurulmuştur. 3 Mart 1924’te de halifelik kaldırılmış, böylece Osmanlı hanedanının siyasi gücü tamamen sona ermiştir. Bu süreç, Türkiye’nin siyasi, sosyal ve kültürel yapısının modernizasyonunu amaçlayan bir dizi reformun başlangıcı olmuştur.
Öncelikle, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine göz atalım. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları, Osmanlı İmparatorluğu için oldukça zorlu yıllardı. Devlet, hem iç hem de dış sorunlarla boğuşuyordu. Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Osmanlı, Mondros Ateşkes Antlaşması ile fiilen sona ermiş durumdaydı. İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını işgal etmeye başlamış, bu durum ise Türk milletinde büyük bir direniş ruhu doğurmuştu.
Direnişin öncüsü olarak Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak milli mücadele harekâtını başlatmıştır. Bu süreçte, milletin iradesine dayanan bir yönetim biçimi öngören Atatürk, bağımsızlık mücadelesi verilerek yeni bir devlet kurma yolunda adımlar atmıştır.
Saltanatın kaldırılması, bu süreçte atılan en kritik adımlardan biridir. 1 Kasım 1922 tarihinde TBMM, “Türkiye ve Osmanlı Devlet-i Saltanatı’nın birleştirilmesi” önergesi doğrultusunda oy çokluğu ile saltanatın kaldırılmasına karar vermiştir. Bu karar, Osmanlı Devleti’nin sonunu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun başlangıcını simgeler.
Peki, saltanatın kaldırılmasının nedenleri nelerdir? Öncelikle, saltanatın varlığı, milli iradeye dayalı bir yönetim anlayışının önündeki en büyük engeldi. Osmanlı Devleti’nin hanedan yönetimi, çağın gereksinimlerine cevap verememekteydi. Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, ulusal egemenliği esas alan bir yönetim tarzı benimsemek istiyorlardı. Ayrıca, Lozan Barış Konferansı’na sadece Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetinin katılabilmesi için saltanatın kaldırılması gerekiyordu.
Saltanatın kaldırılmasıyla birlikte, Osmanlı hanedanının yönetimdeki etkisi sona ermiş ve cumhuriyetin ilanı için zemin hazırlanmıştır. 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyet ilan edilmiş, böylece Türkiye, çağdaş ve demokratik bir devlet yapısına kavuşmuştur.
Sonuç olarak, saltanatın kaldırılması, Türkiye’nin modernleşmesinde ve demokratikleşmesinde atılan önemli bir adımdır. Bu adım, milli iradenin egemenliğine dayanan yeni bir devlet yapısının kurulmasına öncülük etmiştir. Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen bu devrim, Türkiye’nin bugün sahip olduğu demokratik ve laik yapının temelini oluşturmuştur.
Önemli noktaları tekrar hatırlatmak gerekirse; Saltanatın kaldırılması, Osmanlı’nın sona erdiğini, Türkiye’nin ulusal iradeye dayalı bir cumhuriyet olduğunun simgesidir. Bu kararla birlikte, Türkiye’nin geleceği aydınlanmış ve modern devlet temelleri atılmıştır.
Bu konuyu daha da detaylandırmak için, ilerleyen derslerimizde cumhuriyetin ilanı ve devrimlerin etkilerini de inceleyeceğiz. Bugünkü dersimiz burada sona eriyor, bir sonraki derste görüşmek üzere.