İçindekiler
II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Hayata Geçiş Konu Anlatımı
📌 Kurtuluş Savaşı’nın ardından yeni bir devletin temellerini atmak ve Türkiye’yi çağdaş bir yönetim sistemine kavuşturmak amacıyla II. Türkiye Büyük Millet Meclisi (II. TBMM) açılmıştır.
✔ Bu dönemde Cumhuriyet ilan edilmiş, inkılaplar gerçekleştirilmiş ve çok partili hayata geçiş süreci başlamıştır.
1. II. TBMM’nin Açılması (1923-1927)
📌 I. TBMM, Kurtuluş Savaşı’nı yönetmiş ancak devletin yönetim biçimini netleştirememiştir.
✔ Yeni bir anayasa yapmak ve Cumhuriyet’i ilan etmek için 11 Ağustos 1923’te II. TBMM açılmıştır.
II. TBMM’nin Önemli Kararları:
✔ Lozan Antlaşması’nı onayladı (24 Temmuz 1923).
✔ Cumhuriyet’i ilan etti (29 Ekim 1923).
✔ Halifeliği kaldırdı (3 Mart 1924).
✔ Türk Medeni Kanunu’nu kabul etti (1926).
✔ Tekke ve zaviyeleri kapattı (1925).
✔ Şeyh Said İsyanı’nı bastırdı (1925).
📌 Bu kararlarla Türkiye, laik ve modern bir devlet olma yolunda önemli adımlar attı.
2. Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923)
📌 II. TBMM’nin en önemli kararı Cumhuriyet’in ilan edilmesidir.
✔ Sebepleri:
- Devlet yönetiminin kesin bir şekilde belirlenmesi
- Meclis hükümeti sisteminin aksaması
- Halkın yönetime katılımını sağlamak
📌 Sonuçları:
✔ Devletin adı resmen “Türkiye Cumhuriyeti” oldu.
✔ İlk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal seçildi.
✔ Başbakanlık sistemi getirildi, ilk başbakan İsmet İnönü oldu.
📌 Cumhuriyet’in ilanı ile halk egemenliği esas alınmış, yönetimde padişahlık ve halifelik tamamen sona ermiştir.
3. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
📌 Saltanat kaldırılmış olsa da halifelik devam ediyordu. Ancak halifelik, eski düzen yanlıları tarafından siyasi amaçlarla kullanılmaya başlandı.
✔ Halifeliğin kaldırılmasının nedenleri:
- Halifenin rejim karşıtlarının elinde bir güç odağı haline gelmesi
- Türkiye’nin laik bir devlet olması gerektiği
- Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olması
📌 Halifeliğin kaldırılmasıyla:
✔ Osmanlı hanedanı Türkiye dışına çıkarıldı.
✔ Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Eğitimde birlik) kabul edildi.
✔ Diyanet İşleri Başkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı kuruldu.
📌 Bu kararlarla devlet yönetiminde laikleşme süreci hızlandı.
4. Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
📌 Atatürk, halkın yönetime daha fazla katılmasını sağlamak amacıyla çok partili hayata geçişi denedi.
A) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924)
✔ Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisidir.
✔ Kurucuları arasında Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy gibi Kurtuluş Savaşı kahramanları yer aldı.
✔ Ekonomide liberalizmi savundu.
✔ Şeyh Said İsyanı’nın ardından irticai faaliyetlere destek verdiği gerekçesiyle kapatıldı.
B) Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930)
✔ Mustafa Kemal’in isteğiyle Ali Fethi Okyar tarafından kuruldu.
✔ Ekonomide daha serbest bir yaklaşım benimsendi.
✔ Halkın yoğun ilgisini görünce yönetimi ele geçirebileceği düşünüldü ve parti kendini feshetti.
📌 Her iki parti de kısa sürede kapatıldı çünkü toplum çok partili hayata tam olarak hazır değildi.
5. 1946’da Çok Partili Hayata Kesin Geçiş
📌 II. Dünya Savaşı’ndan sonra demokratikleşme süreci hızlandı ve 1946’da Demokrat Parti kuruldu.
✔ 1950 seçimlerinde Demokrat Parti iktidara geldi ve Türkiye’de çok partili hayat kesin olarak başladı.
✔ Demokrat Parti, serbest ekonomi politikalarını benimsedi ve özgürlükleri genişletti.
📌 Bu süreçle birlikte Türkiye’de demokratik yönetim anlayışı güçlendi.
Örnek Sorular
1. II. TBMM’nin açılma amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yeni bir anayasa hazırlamak
B) Kurtuluş Savaşı’nı yönetmek
C) Osmanlı Devleti’ni yeniden canlandırmak
D) Misak-ı Milli’yi ilan etmek
E) İstanbul’un işgalini protesto etmek
2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet’in ilan edilmesinin doğrudan bir sonucudur?
A) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
B) Medeni Kanun’un kabul edilmesi
C) Devlet başkanlığı sorununun çözülmesi
D) Ekonomide devletçilik ilkesinin benimsenmesi
E) Halifeliğin kaldırılması
3. Aşağıdaki inkılaplardan hangisi Cumhuriyet’in ilanından sonra gerçekleştirilmemiştir?
A) Halifeliğin kaldırılması
B) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
C) Saltanatın kaldırılması
D) Medeni Kanun’un kabul edilmesi
E) Çok partili hayat denemeleri
4. 1924’te Türkiye’de kurulan ilk muhalefet partisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Demokrat Parti
B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Cumhuriyet Halk Partisi
E) Adalet Partisi
5. Aşağıdakilerden hangisi halifeliğin kaldırılmasının bir sonucudur?
A) Türkiye’nin bağımsızlığının sağlanması
B) Osmanlı hanedanının yurtdışına çıkarılması
C) Cumhuriyet’in ilan edilmesi
D) Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
E) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Hayata Geçiş Ünitesi Testi
📌 Aşağıdaki test, “II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Hayata Geçiş” ünitesini kapsayan 10 soruluk bir değerlendirme testidir.
1. II. TBMM’nin açılma amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yeni bir anayasa hazırlamak
B) Kurtuluş Savaşı’nı yönetmek
C) Osmanlı Devleti’ni yeniden canlandırmak
D) Misak-ı Milli’yi ilan etmek
E) İstanbul’un işgalini protesto etmek
2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet’in ilan edilmesinin doğrudan bir sonucudur?
A) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
B) Medeni Kanun’un kabul edilmesi
C) Devlet başkanlığı sorununun çözülmesi
D) Ekonomide devletçilik ilkesinin benimsenmesi
E) Halifeliğin kaldırılması
3. Aşağıdaki inkılaplardan hangisi Cumhuriyet’in ilanından sonra gerçekleştirilmemiştir?
A) Halifeliğin kaldırılması
B) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
C) Saltanatın kaldırılması
D) Medeni Kanun’un kabul edilmesi
E) Çok partili hayat denemeleri
4. 1924’te Türkiye’de kurulan ilk muhalefet partisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Demokrat Parti
B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Cumhuriyet Halk Partisi
E) Adalet Partisi
5. Aşağıdakilerden hangisi halifeliğin kaldırılmasının bir sonucudur?
A) Türkiye’nin bağımsızlığının sağlanması
B) Osmanlı hanedanının yurtdışına çıkarılması
C) Cumhuriyet’in ilan edilmesi
D) Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
E) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi
6. Türkiye’de çok partili hayata geçişi hızlandıran gelişmelerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Lozan Antlaşması’nın imzalanması
B) II. Dünya Savaşı’nın sona ermesi
C) Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi
D) Saltanatın kaldırılması
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılması
7. Serbest Cumhuriyet Fırkası hangi amaçla kurulmuştur?
A) Türkiye’de rejimi değiştirmek
B) Halifeliği yeniden getirmek
C) Çok partili hayata geçişi denemek
D) Devletçilik ilkesini güçlendirmek
E) Yeni bir anayasa yapmak
8. Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle aşağıdaki gelişmelerden hangisi yaşanmıştır?
A) TBMM, Misak-ı Milli’yi ilan etmiştir.
B) Halifelik kaldırılmıştır.
C) Devletin yönetim biçimi kesinleşmiştir.
D) Osmanlı Devleti tekrar canlandırılmıştır.
E) İstanbul, Türkiye’nin başkenti olmuştur.
9. Çok partili hayata geçiş için kurulan fakat bir süre sonra kendini fesheden parti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cumhuriyet Halk Partisi
B) Demokrat Parti
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
E) Adalet Partisi
10. 1950 yılında yapılan seçimler sonucunda Türkiye’de çok partili hayat kesin olarak başlamış ve iktidara hangi parti gelmiştir?
A) Cumhuriyet Halk Partisi
B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
C) Adalet Partisi
D) Demokrat Parti
E) Serbest Cumhuriyet Fırkası
Cevap Anahtarı
1 – A
2 – C
3 – C
4 – B
5 – B
6 – B
7 – C
8 – C
9 – C
10 – D