Uşi Antlaşması, 18 Ekim 1912 tarihinde İtalya Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. KPSS Tarih konusu olan bu antlaşma, Trablusgarp Savaşı’nı sona erdirmiştir. Antlaşmanın ana maddeleri şunlardır:
1. Osmanlı İmparatorluğu, Trablusgarp ve Bingazi üzerindeki egemenlik haklarından vazgeçerek bu bölgeleri İtalya’ya bırakmıştır.
2. İtalya, Osmanlı İmparatorluğu’na Ege Denizi’ndeki On İki Ada’yı (Dodecanese Adaları) geri verecekti, fakat bu adalar fiilen İtalya’nın kontrolünde kalmıştır.
3. Osmanlı padişahının Trablusgarp ve Bingazi’de dini yetkisi devam edecek, bu bölgelerde yaşayan Müslümanlar halifeye bağlı kalmaya devam edecekti.
Bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuzey Afrika’daki son toprak kaybını temsil etmektedir ve İtalya’nın bölgedeki etkisini artırmıştır. Ayrıca, Balkan Savaşları’nın hemen öncesinde imzalanmış olması, Osmanlı’nın Avrupa’daki savaş hazırlıklarına daha fazla odaklanabilmesi için stratejik bir hamle olmuştur.
Uşi Antlaşması’nın Tarihsel Bağlamı
Uşi Antlaşması, 1911-1912 yılları arasında meydana gelen Trablusgarp Savaşı’nın ardından, Osmanlı Devleti ile İtalya Krallığı arasında imzalanmıştır. Bu savaş, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp ve Bingazi bölgelerinin İtalyanlar tarafından işgal edilmesiyle başlamıştır. İtalya, Akdeniz’de daha fazla nüfuz kazanmak amacıyla bu toprakları ele geçirmek istemiştir. Osmanlı Devleti ise, kendisinin hızla zayıfladığı bir dönemde, topraklarını korumak için büyük çaba sarf etmiştir. Ancak, Osmanlı’nın içinde bulunduğu ekonomik ve askeri zorluklar, bu savaşı uzun süre devam ettirebilecek durumda olmadığını ortaya koymuştur.
Uşi Antlaşması’nın İmzalanma Süreci
Savaşın uzaması ve iki tarafın da yıpranması sonucunda, barış görüşmeleri İsviçre’nin Lozan kentine bağlı Uşi kasabasında başlamıştır. Görüşmeler sonucunda, 18 Ekim 1912 tarihinde Uşi Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmanın imzalanması, Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’da yaklaşan tehlikelerle daha iyi başa çıkabilmek adına Afrika’daki savaş yükünden kurtulmasını sağlamıştır. Bu zorlu süreçte, özellikle Arapların direnişi ve Osmanlı subaylarının çabaları, Osmanlı yönetimine önemli bir zaman kazandırmıştır.
Uşi Antlaşması’nın Maddeleri
Antlaşmanın içeriğine baktığımızda, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp ve Bingazi üzerindeki egemenliğini resmen İtalya’ya devrettiğini görmekteyiz. Ancak, antlaşma metninde dikkat çeken bir husus, Osmanlı Sultanı’nın dini liderlik (halifelik) sıfatıyla bu bölgedeki Müslümanlar üzerinde manevi nüfuzunu sürdüreceği şeklindeki ifadedir. Bu, Osmanlı Devleti’nin siyasi değilse bile dini anlamda bazı etkilerini koruyabildiğini göstermektedir.
Bununla birlikte, İtalya Ege Denizi’ndeki 12 Ada’yı savaş boyunca işgal etmiş ve bu adaların savaş süresince Osmanlı’ya bırakılacağını beyan etmiştir. Ancak, bu adalar gerçekte İtalyan işgali altında kalmaya devam etmiş ve sonrasında İtalya’nın bir parçası haline gelmiştir.
Uşi Antlaşması’nın Sonuçları ve Etkileri
Uşi Antlaşması’nın en önemli sonuçlarından biri, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da bir varlığının kalmaması oldu. Bu, Osmanlı’nın Afrika’daki son topraklarının kaybedilmesi anlamına geliyordu. Ayrıca, bu antlaşma, Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşları’na odaklanmasını sağladı. Tarihsel açıdan bakıldığında, Uşi Antlaşması, Osmanlı’nın gerileme döneminin önemli bir halkası olarak kabul edilmektedir. Antlaşma, Osmanlı’nın Batılı devletlerle olan güç dengesinde ne kadar zayıf bir konuma düştüğünü de gözler önüne sermiştir.
Uşi Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin 20. yüzyıl başlarındaki zayıf durumunu ve toprak kayıplarını öne çıkaran önemli bir diplomatik belgelerden biri olarak tarihteki yerini almıştır.