Yapılarına Göre Cümleler Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Türkçe dil bilgisi konuları, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarının önemli birer parçasıdır. Bu sınavlarda, dilin doğru kullanımı, anlam bilgisi ve cümle yapıları gibi konulara hakim olmanız beklenir. Cümle bilgisi ünitesi ise, dilbilgisi konuları arasında özel bir yere sahiptir çünkü cümle yapıları, dilin temel yapı taşlarından biridir. Yapılarına göre cümleler konusu, cümlelerin nasıl oluştuğunu ve yapısal özelliklerini anlamanıza yardımcı olur. Bu bilgi, sınavlarda karşılaşacağınız soruları doğru bir şekilde yanıtlamanızı sağlar ve aynı zamanda günlük iletişimde de daha etkili olmanızı destekler.

Yapılarına Göre Cümleler Konu Anlatımı

Cümleler, yapılarına göre dört ana başlık altında incelenir: basit, birleşik, sıralı ve bağlı cümleler.

1. Basit Cümle: Tek bir yükleme sahip olan cümlelerdir. İçerisinde yan cümlecik yoktur. Özne, nesne ve diğer tüm ögeler tek bir yüklem etrafında toplanır. Örneğin: “Kedi mamasını yedi.”
2. Birleşik Cümle: Ana cümle ve yan cümleciklerden oluşur. Yan cümlecikler, fiilimsi veya bağlaçlar aracılığıyla ana cümleye bağlanır. Birleşik cümleler, dört gruba ayrılır:
   • Girişik Birleşik Cümle: Fiilimsi kullanılarak oluşturulan cümlelerdir. Örneğin: “Kitap okurken uyuyakaldı.”
   • Koşul Birleşik Cümle: Koşul anlamı veren bağlaçlarla kurulur. Örneğin: “Eğer hava güzel olursa, pikniğe gideriz.”
   • İç İçe Birleşik Cümle: Bir cümlenin içinde başka bir cümlenin bulunması ile oluşur. Örneğin: “Öğretmen ‘Bu konuyu iyi anlayın’ dedi.”
   • Ki’li Birleşik Cümle: “Ki” bağlacı ile oluşturulan cümlelerdir. Örneğin: “Öyle yoruldum ki, hemen uyudum.”
3. Sıralı Cümle: İki ya da daha fazla cümlenin arka arkaya sıralanmasıyla oluşur. Cümleler arasında bir bağlaç kullanılmaz, genellikle virgül veya noktalı virgülle ayrılırlar. Örneğin: “Okula gitti, öğretmenini gördü.”
4. Bağlı Cümle: İki ya da daha fazla cümlenin bağlaçlarla birbirine bağlanmasıyla oluşur. Örneğin: “Ders çalıştı ve sınavı geçti.”

Örnek Sorular

1. Aşağıdaki cümle türlerinden hangisi yapı bakımından basit bir cümledir?
   a) Kitap okurken uyuyakaldı.
   b) Hava yağmurluydu, fakat biz yine de dışarı çıktık.
   c) Öğrenci sınavdan geçti.
   d) Öğretmen ‘Dersi dikkatle dinleyin’ dedi.

   Doğru cevap: c) Öğrenci sınavdan geçti.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir girişik birleşik cümledir?
   a) Bahçeye çıktım ve çiçekleri suladım.
   b) Hava güzelse pikniğe gideriz.
   c) Çocuk gülerek içeri girdi.
   d) Öyle üşüdüm ki üzerime battaniye aldım.

   Doğru cevap: c) Çocuk gülerek içeri girdi.

3. “Gelecek hafta sınavlar başlıyor, bu yüzden iyi çalışmalısın.” cümlesi hangi cümle türüne örnektir?
   a) Basit cümle
   b) Sıralı cümle
   c) Bağlı cümle
   d) Girişik birleşik cümle

   Doğru cevap: c) Bağlı cümle