Türkçe dil bilgisi, dilimizin temel yapısını anlamak ve doğru kullanabilmek adına önemli bir role sahiptir. Özellikle üniversiteye giriş sınavlarından biri olan TYT Türkçe ve kamu personeli seçme sınavı olan KPSS Türkçe soruları, dilbilgisi konularını kapsamlı bir şekilde içerir. Bu sınavlarda başarılı olabilmek için “Cümle Bilgisi” ünitesine hâkim olmak gereklidir. “Cümle Bilgisi” ünitesi, cümle yapısının temel taşları olan ögeler üzerine yoğunlaşır. Bu ögelerden biri de yüklemdir. Yüklem, cümlenin en önemli ögesi olarak kabul edilir ve cümlenin kuruluşuna anlam kazandırır. Bu nedenle, TYT ve KPSS gibi önemli sınavlarda bu konu sıkça karşımıza çıkar.
Konu Anlatımı: Yüklem
Yüklem, bir cümlenin anlamını tamamlayan ve cümleyi kuran unsurdur. Cümlenin temel ögesi olan yüklem, genellikle fiil veya ek-fiil almış bir isim olarak karşımıza çıkar. Cümlede yüklem, eylemi veya durumu ifade eder ve cümlenin sonuna gelir. Yüklemi bulmak için “Ne yapıyor?”, “Ne oluyor?” gibi sorular sorulur.
Yüklemler, yapılarına göre basit, türemiş veya birleşik olabilir. Basit yüklemler tek bir kelimeden, türemiş yüklemler ise çeşitli eklerle türetilmiş olanlardan oluşur. Birleşik yüklemler ise iki veya daha fazla kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur. Birleşik yüklemler, yardımcı fiil ya da ek-fiil ile yapılanlar şeklinde ikiye ayrılır. Ek-fiil, isim soylu kelimelere gelerek onları yüklem yapar.
Yüklemler ayrıca olumlu ya da olumsuz olabilir. Olumsuz yüklemler, genellikle “-ma/-me” olumsuzluk eki veya “değil” kelimesi ile oluşturulur.
Yüklemin belirlenmesi, cümlenin diğer ögelerinin de doğru tespit edilmesini sağlar çünkü diğer ögeler yükleme bağlı olarak anlam kazanır. Bu nedenle, yüklemin doğru belirlenmesi Türkçe dil bilgisi sorularında doğru cevaplar verebilmek adına kritik bir öneme sahiptir.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem bir fiil değildir?
a) Öğrenciler sınavlara büyük bir özveriyle çalışıyor.
b) Kitap, masanın üzerinde duruyor.
c) Bu sorunun cevabı basit bir kelime değil.
d) Bahçede çocuklar oynuyor.Doğru Cevap: c
- “Öğretmen, öğrencilere projelerinin önemini anlattı.” cümlesinde yüklemi bulmak için hangi soru sorulmalıdır?
a) Ne?
b) Ne zaman?
c) Nasıl?
d) Ne yaptı?Doğru Cevap: d
- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem birleşik bir fiil değildir?
a) O, sınav sonuçlarına çok üzüldü.
b) Bugün hava oldukça sıcak.
c) Herkes projeye katkıda bulundu.
d) Çocuk, elindeki oyuncağı yere düşürdü.Doğru Cevap: b