7. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Noktalama işaretleri, yazılı anlatımda cümlelerin anlamını netleştirmek, duygu ve düşünceleri doğru biçimde aktarmak için hayati öneme sahiptir. Nokta, virgül, soru işareti, ünlem işareti gibi işaretler cümlenin yapısını düzenlerken, okuyucunun metni daha rahat anlamasına olanak tanır. Bu ünite, 7. sınıf öğrencilerinin noktalama işaretlerinin kullanımını örnekler eşliğinde öğrenmesini sağlayacak; her işaretin işlevi, kullanım yeri ve dikkat edilmesi gereken noktaları açıklayacaktır.

1. NOKTA (.)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Cümle sonlarında kullanılarak cümlenin tamamlandığını bildirir.
• Örnek: “Okul bahçesinde oynadık.”
• Dikkat: Kısaltmalarda sonuna nokta konulmayabilir; ancak cümlenin sonunda mutlaka nokta bulunur.

2. VİRGÜL (,)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Cümle içinde sözcükleri, öbekleri ve yan cümleleri birbirinden ayırır; ara cümleleri, açıklamaları belirginleştirir.
• Örnek: “Elma, armut, muz ve kiraz aldım.”
• Dikkat: Yan cümleler veya ek bilgiler arasına yerleştirilirken anlamın bozulmamasına dikkat edilmelidir.

3. NOKTALI VİRGÜL (;)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Cümle içinde virgülle ayrılmış ögelerden oluşan sıralamalarda, daha karmaşık yapıları ayırmak için kullanılır.
• Örnek: “Toplantıya Ali, müdür; Ayşe, sekreter; ve Mehmet, muhasebe görevlisi katıldı.”
• Dikkat: Virgül yetersiz kaldığında, daha açık ayırma sağlamak için tercih edilir.

4. İKİ NOKTA (:)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Açıklama, örnek veya alıntı öncesinde kullanılır.
• Örnek: “Öğretmenin açıklaması şu şekildeydi: ‘Öğrenciler düzenli çalışmalıdır.'”
• Dikkat: İki nokta, cümlenin devamında açıklamayı netleştirmek için yer alır.

5. ÜÇ NOKTA (…)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Eksik bırakılan, devamı getirilemeyen veya beklenmedik bir durumu ifade eden yerlerde kullanılır.
• Örnek: “Düşünürken… kelimeler boğazında düğümlendi.”
• Dikkat: Cümle sonlarında anlamı belirsiz bırakmak için tercih edilebilir.

6. SORU İŞARETİ (?)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Soru cümlelerinin sonunda kullanılır.
• Örnek: “Bugün hava nasıl?”
• Dikkat: Soru eklerinin doğru kullanımı, cümlenin soru anlamı taşımasını sağlar.

7. ÜNLEM İŞARETİ (!)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Duygu, heyecan veya vurgu ifade eden cümlelerin sonunda kullanılır.
• Örnek: “Ne güzel bir gün!”
• Dikkat: Aşırı kullanımından kaçınılarak, gerçek duyguyu yansıtacak şekilde yerleştirilmelidir.

8. KISA ÇİZGİ (–)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Sözcükler arasında ara veya açıklayıcı bilgileri ayırmak, araya kısa not eklemek için kullanılır.
• Örnek: “Öğrenci – yeni transfer – sınıfa girdi.”
• Dikkat: Uzun çizgi ile karıştırılmamalıdır.

9. UZUN ÇİZGİ (—)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Parantez gibi kullanılarak cümle içinde ara açıklamalar vermek veya vurgulamak için tercih edilir.
• Örnek: “Yaz tatilinde — tüm aile tatil planlarını yaptı — deniz kenarına gideceğiz.”
• Dikkat: Kullanım amacı cümledeki kesintiyi belirtmektir.

10. EĞİK ÇİZGİ (/)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Seçenek sunan ifadelerde veya alternatifleri belirtmekte kullanılır.
• Örnek: “Evet/Hayır” şeklinde seçenekleri ayırır.
• Dikkat: Tercihen kısa ifadelerde ve alternatif sunumlarda yer alır.

11. TIRNAK İŞARETİ (“ ”)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Alıntıların, sözcüklerin veya deyimlerin vurgulanarak gösterilmesinde kullanılır.
• Örnek: “Öğretmen, ‘Dikkatli olun,’ dedi.”
• Dikkat: Tırnak içindeki metin, olduğu gibi aktarılır; tırnak işaretlerinin çift kullanımı yaygındır.

12. YAY AYRAÇ ( )

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Cümle içinde ek açıklama veya örnek vermek amacıyla kullanılır.
• Örnek: “Yeni proje (deneme aşamasında) gelecek hafta başlayacak.”
• Dikkat: Parantez içindeki bilgilerin cümlenin akışını bozmaması önemlidir.

13. KÖŞELİ AYRAÇ ([ ])

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Kaynak belirtilirken veya orijinal metne müdahale yapıldığında açıklama eklemek için kullanılır.
• Örnek: “O, ‘bugün çok yorgunum [fiziksel rahatsızlık nedeniyle]’ dedi.”
• Dikkat: Köşeli ayraçlar, yazarın açıklama eklediğini gösterir.

14. KESME İŞARETİ (’)

Konu Anlatımı:

• İşlevi: Özel adlara ek getirirken, kesme işareti kullanılarak ekin ayrılması sağlanır.
• Örnek: “Atatürk’ün doğum yeri.”
• Dikkat: Kesme işareti, ekin sözcükten ayrılmasını belirginleştirir.

Noktalama İşaretleri Örnek Sorular

1. Soru: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde nokta doğru şekilde kullanılmıştır?
   a) “Okul bugün tatil”
   b) “Okul bugün tatil.”
   c) “Okul, bugün tatil.”
   d) “Okul bugün, tatil.”

2. Soru: “Ali, Ayşe ve Mehmet; sınıf arkadaşlarıdır.” cümlesinde noktalı virgülün işlevi nedir?
   a) Ögeleri basitçe ayırmak
   b) Karmaşık ögeleri daha net ayırmak
   c) Cümleyi sonlandırmak
   d) Ara cümleyi eklemek

3. Soru: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde iki nokta doğru kullanılmıştır?
   a) “Söylemek istediğim: gerçekten çok çalışmalısın.”
   b) “Söylemek istediğim; gerçekten çok çalışmalısın.”
   c) “Söylemek istediğim, gerçekten çok çalışmalısın:”
   d) “Söylemek istediğim: gerçekten çok çalışmalısın.”

4. Soru: Üç nokta işaretinin kullanım amacı aşağıdakilerden hangisidir?
   a) Cümle sonunu belirtmek
   b) Eksik bırakılan veya devamı getirilemeyen ifadeyi göstermek
   c) Sıralama yapmak
   d) Ekleme yapmak

5. Soru: Soru işareti hangi durumda kullanılır?
   a) Bildirme cümlelerinde
   b) Emir cümlelerinde
   c) Soru cümlelerinin sonunda
   d) Açıklama cümlelerinde

6. Soru: Ünlem işareti ile vurgulanan cümle aşağıdakilerden hangisidir?
   a) “Ne güzel bir manzara!”
   b) “Bugün hava yağmurlu.”
   c) “Lütfen kapıyı kapat.”
   d) “Ödevini bitirdin mi?”

7. Soru: Kısa çizgi (–) ile uzun çizgi (—) arasındaki temel fark nedir?
   a) Kısa çizgi ara cümleleri ayırırken, uzun çizgi vurgu ve ek açıklama verir.
   b) İkisi de aynı işlevi görür.
   c) Kısa çizgi, cümle sonlarında kullanılır; uzun çizgi ise sadece parantez yerine geçer.
   d) Uzun çizgi, sözcükleri ayırır; kısa çizgi ise ekleri bağlar.

8. Soru: Tırnak işaretleri hangi durumda kullanılır?
   a) Metin içinde parantez açmak için
   b) Alıntı yapılan ifadeleri veya deyimleri belirtmek için
   c) Cümleleri sonlandırmak için
   d) Sıralama yapmak için

9. Soru: Yay ayraç ( ) ne işe yarar?
   a) Cümle sonunda vurgu oluşturur.
   b) Ek açıklamalar ve örnekler vermek için kullanılır.
   c) Sadece özel isimleri vurgular.
   d) Kısaltmaları belirtir.

10. Soru: Kesme işareti (’) hangi durumlarda kullanılır?
    a) Özel adlara ek getirirken, ekin sözcükten ayrılması gerektiğinde
    b) Cümle sonlarını belirtmek için
    c) Rakamlarla yazılan ölçü birimlerinde
    d) Bağlaç olan kelimeleri ayırırken

Test Cevap Anahtarı

1. b)
2. b)
3. d)
4. b)
5. c)
6. a)
7. a)
8. b)
9. b)
10. a)