Basit Makineler Konu Anlatımı

Basit makineler, bir kuvveti artırmak, yönünü değiştirmek veya daha kolay bir şekilde iş yapmamızı sağlamak için kullanılan araçlardır. Günlük yaşamda makas, kaldıraç, vida, makara, eğik düzlem gibi birçok basit makine kullanırız.

✔ Basit makineler kuvvetten kazanç sağlar, ancak enerji ve işten kazanç sağlamaz.
✔ İş kolaylığı sağlar, ancak harcanan enerji korunur.

Basit Makinelerin Özellikleri

📌 Basit makineler, tek bir kuvvetle çalışabilen, birden fazla hareketli parçaya sahip olmayan makinelerdir.

✔ Kuvvetten kazanç sağlarlar.
✔ Yoldan kazanç veya kuvvetin yönünü değiştirme avantajı sunabilirler.
✔ İşten kazanç sağlamazlar, ancak işin daha kolay yapılmasını sağlarlar.
✔ Enerjinin korunumu geçerlidir.

📌 Basit makinelerin çalışma prensibi:

Kuvvetin büyük olması, mesafeyi azaltabilir veya kuvvetin yönünü değiştirebilir.

Basit Makine Türleri

Basit makineler 6 ana gruba ayrılır:

📌 Örnek: Bir tahterevalli kaldıraç, bir rampa eğik düzlem, bir makara kuvvetin yönünü değiştiren bir sistemdir.

Kaldıraçlar

📌 Kaldıraçlar, bir destek noktası etrafında dönebilen çubuklardır.

✔ Üç çeşit kaldıraç vardır:

1️⃣ Birinci sınıf kaldıraçlar → Destek ortada
✔ Kuvvet kazancı veya yön değişimi sağlar.
✔ Örnek: Makas, tahterevalli, kerpeten, pense

2️⃣ İkinci sınıf kaldıraçlar → Yük ortada
✔ Kuvvetten kazanç sağlar.
✔ Örnek: El arabası, ceviz kıracağı, gazoz açacağı

3️⃣ Üçüncü sınıf kaldıraçlar → Kuvvet ortada
✔ Yoldan kazanç sağlar.
✔ Örnek: Cımbız, tenis raketi, insan kolu

Makaralar

📌 Makaralar, yük kaldırmak için kullanılan halat, ip veya zincirin sarıldığı tekerlek sistemleridir.

✔ Sabit makaralar → Kuvvetin yönünü değiştirir, ancak kuvvetten kazanç sağlamaz.
✔ Hareketli makaralar → Kuvvetten kazanç sağlar, ancak yön değiştirmez.

📌 Örnek:

• Bayrak direği → Sabit makara
• Vinç → Hareketli makara

Eğik Düzlem

📌 Eğik düzlem, ağır yükleri yukarı taşımak için kullanılan eğimli yüzeylerdir.

✔ Daha az kuvvetle yük kaldırmayı sağlar.
✔ Yol uzar, ancak kuvvet azalır.

📌 Örnek:

• Rampa
• Kaydırak
• Vida (Eğik düzlemin dolanmış hali)

Örnek Soru ve Çözümleri

1. Soru

Aşağıdaki basit makinelerden hangisinde yalnızca kuvvetin yönü değişir, ancak kuvvetten kazanç sağlanmaz?

A) Sabit makara
B) Hareketli makara
C) Eğik düzlem
D) El arabası

✅ Cevap: A) Sabit makara
Çözüm: Sabit makaralar sadece kuvvetin yönünü değiştirir, kuvvetten kazanç sağlamaz.

2. Soru

Aşağıdaki basit makinelerden hangisi birinci sınıf kaldıraçtır?

A) El arabası
B) Gazoz açacağı
C) Makas
D) Cımbız

✅ Cevap: C) Makas
Çözüm: Makasın destek noktası ortadadır, yani birinci sınıf kaldıraçtır.

3. Soru

Bir kişi 1 m yüksekliğe 100 N’luk bir yükü çıkarmak için 4 m uzunluğunda bir eğik düzlem kullanıyor. Bu durumda uygulaması gereken kuvvet ne olur?

A) 25 N
B) 50 N
C) 100 N
D) 200 N

✅ Cevap: A) 25 N
Çözüm: Eğik düzlemde kuvvet şu şekilde hesaplanır:

✔ Eğik düzlem, kuvvetten kazanç sağlar, ancak yol uzar.

Özet

✔ Basit makineler, iş kolaylığı sağlar, ancak işten kazanç sağlamaz.
✔ Kaldıraçlar, makaralar, eğik düzlem, vida, çıkrık ve dişliler basit makineler arasındadır.
✔ Sabit makaralar yalnızca kuvvetin yönünü değiştirir, hareketli makaralar kuvvetten kazanç sağlar.
✔ Eğik düzlem, uzunluğu arttıkça kuvveti azaltır.

Basit Makineler – 10 Soruluk Ünite Testi

1. Soru

Basit makineler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) İşten kazanç sağlar.
B) Kullanılan kuvveti tamamen ortadan kaldırır.
C) Enerjiden kazanç sağlar.
D) İş kolaylığı sağlar, ancak işten kazanç sağlamaz.

2. Soru

Aşağıdakilerden hangisi birinci sınıf kaldıraçtır?

A) Makas
B) El arabası
C) Cımbız
D) Gazoz açacağı

3. Soru

Aşağıdaki basit makinelerden hangisinde yalnızca kuvvetin yönü değişir, ancak kuvvetten kazanç sağlanmaz?

A) Sabit makara
B) Hareketli makara
C) Eğik düzlem
D) Vida

4. Soru

Hangi basit makine türü dönme hareketini doğrusal harekete çevirir?

A) Kaldıraç
B) Vida
C) Makara
D) Çıkrık

5. Soru

Bir el arabası hangi tür kaldıraç sistemine örnektir?

A) Birinci sınıf
B) İkinci sınıf
C) Üçüncü sınıf
D) Hiçbiri

6. Soru

Eğik düzlem, ağır bir yükü yukarı çıkarmak için kullanıldığında hangi avantajı sağlar?

A) Kuvveti artırır.
B) Kuvveti azaltarak yükü daha kolay taşımayı sağlar.
C) Yoldan kazanç sağlar.
D) İşten kazanç sağlar.

7. Soru

Bir vinç sistemi yük kaldırırken hem kuvvet kazancı sağlamak hem de kuvvetin yönünü değiştirmek için hangi tür makara kullanmalıdır?

A) Sadece sabit makara
B) Sadece hareketli makara
C) Sabit ve hareketli makaralardan oluşan palanga sistemi
D) Sadece çıkrık

8. Soru

Bir kişi 150 N’luk bir yükü 3 metre uzunluğundaki bir eğik düzlem ile 1 metre yukarı çıkarmak istiyor. Uygulaması gereken kuvvet kaç N olur?

A) 50 N
B) 100 N
C) 150 N
D) 450 N

9. Soru

Bir çıkrık sistemi aşağıdaki araçlardan hangisine örnektir?

A) Direksiyon
B) Tornavida
C) El değirmeni
D) Hepsi

10. Soru

Bir cımbız hangi tür kaldıraç sistemine örnektir?

A) Birinci sınıf
B) İkinci sınıf
C) Üçüncü sınıf
D) Hiçbiri

Cevap Anahtarı

1. D) İş kolaylığı sağlar, ancak işten kazanç sağlamaz.
2. A) Makas
3. A) Sabit makara
4. B) Vida
5. B) İkinci sınıf
6. B) Kuvveti azaltarak yükü daha kolay taşımayı sağlar.
7. C) Sabit ve hareketli makaralardan oluşan palanga sistemi
8. A) 50 N (Kuvvet = 150 N / 3 m = 50 N)
9. D) Hepsi
10. C) Üçüncü sınıf