8. Sınıf Sözel Mantık ve Muhakeme Konu Anlatımı

Mantık ve muhakeme, günlük hayatta doğru ve tutarlı düşünmeyi sağlayan önemli becerilerdendir. Sözel mantık ve muhakeme soruları, düşünme becerilerini geliştirmek, çıkarım yapma yetisini güçlendirmek ve problemlere mantıklı çözümler üretmek için kullanılır. Bu ünitede, akıl yürütme türleri, sıralama, örüntü ve şifreleme gibi sözel mantık konuları ele alınacaktır.

Mantık ve Muhakeme Nedir?

Tanım: Mantık, doğru düşünme ve akıl yürütme kurallarını inceleyen bir disiplindir. Muhakeme ise, eldeki bilgileri değerlendirerek sonuç çıkarma sürecidir.

Örnek:

• “Bütün insanlar ölümlüdür. Ali bir insandır. O halde Ali de ölümlüdür.”

Akıl Yürütme Türleri

a. Tümdengelim (Dedüksiyon)

• Genel bir önermeden özel bir sonuç çıkarma yöntemidir.
• Örnek: “Bütün kuşlar uçar. Serçe bir kuştur. O halde serçe de uçar.”

b. Tümevarım (Endüksiyon)

• Özel durumları inceleyerek genel bir yargıya ulaşma yöntemidir.
• Örnek: “Serçeler uçar, kargalar uçar, güvercinler uçar. O halde bütün kuşlar uçar.”

c. Analojik (Benzetmeli) Akıl Yürütme

• Benzer olay veya durumlar arasında bağlantı kurarak sonuç çıkarma yöntemidir.
• Örnek: “Balıklar suda yaşar, kuşlar havada uçar. O halde balıklar için su neyse, kuşlar için hava odur.”

Örüntü ve Şifreleme Soruları

Tanım: Mantıksal ilişkileri takip ederek örüntüleri veya şifreleri çözmeye dayalı sorulardır.

Örnek:

• “2, 4, 8, 16, …?” (Örüntü devam ettirilerek 32 bulunur.)
• “A = 1, B = 2, C = 3… Buna göre Z = ?” (Cevap: 26)

Sıralama ve Eşleştirme Soruları

Tanım: Nesne, kişi veya olayları belirli kurallara göre sıralamak veya eşleştirmek üzerine kurulu sorulardır.

Örnek:

• “Ali, Ahmet ve Ayşe sırayla oturacak. Ahmet en önde olamaz. Ali Ayşe’nin yanında oturmalı. Bu durumda sıralama nasıl olur?”

Mantıksal Bağlantılar

Tanım: Önermelerin doğruluk durumlarını belirleme, koşullu ifadeleri çözümleme ve mantıksal çıkarım yapma üzerine kurulu sorulardır.

Örnek:

• “Eğer yağmur yağarsa, dışarı çıkmayız. Yağmur yağdı. O halde…” (Çıkarım: Dışarı çıkmadık.)

Grafik ve Tablo Yorumlama

Tanım: Verilen tabloları veya grafiklerden anlamlı bilgiler çıkarma ve sonuçlara ulaşma sürecidir.

Örnek:

• “Bir mağaza, ocak ayında 500, şubat ayında 450, mart ayında 600 ürün sattı. En fazla satış hangi ayda yapılmıştır?”

Şekil ve Görsel Mantık

Tanım: Şekiller arasındaki ilişkileri belirleme, eksik şekli bulma veya simetriyi inceleme üzerine kurulu sorulardır.

Örnek:

• “Verilen şekil dizisinde sıradaki şekil hangisidir?”

Kelime ve Cümle Mantığı

Tanım: Anlam ilişkileri, eşanlamlı veya zıt anlamlı kelimelerle yapılan mantıksal çıkarımlar üzerine kurulu sorulardır.

Örnek:

• “Hangi kelime diğerlerinden farklıdır: Kalem, Defter, Kitap, Çanta, Fırın?” (Cevap: Fırın, çünkü diğerleri okul eşyasıdır.)

Paragraf ve Metin Üzerinden Mantık Yürütme

Tanım: Paragraftan çıkarım yapma, örtülü bilgileri bulma ve mantıklı sonuçlara ulaşma üzerine kurulu sorulardır.

Örnek:

• “Bu metinde anlatılmak istenen ana fikir nedir?”

Olasılık ve Stratejik Düşünme

Tanım: Olasılık içeren mantık sorularını çözme ve stratejik düşünme becerisini kullanarak sonuçlara ulaşma sürecidir.

Örnek:

• “Bir kutuda 3 kırmızı, 5 mavi, 2 sarı top vardır. Rasgele seçilen bir topun mavi olma olasılığı kaçtır?” (Cevap: 5/10 = 1/2)

8. Sınıf Sözel Mantık ve Muhakeme Testi

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi tümdengelim (dedüksiyon) yöntemine örnektir?
   A) “Ali çok çalışıyor. Ali başarılı. O halde çok çalışan herkes başarılıdır.”
   B) “Bütün memeliler canlıdır. Kaplan bir memelidir. O halde kaplan da canlıdır.”
   C) “Güneş doğudan doğar. Bugün güneş doğudan doğdu. O halde her gün böyle olacak.”
   D) “Ali sporu seviyor. Ayşe sporu seviyor. O halde herkes sporu sever.”
2. “Eğer yağmur yağarsa, dışarı çıkmam. Yağmur yağdı. O halde…” çıkarımı aşağıdakilerden hangisidir?
   A) Dışarı çıktım.
   B) Yağmur durdu.
   C) Dışarı çıkmadım.
   D) Şemsiyemi aldım.
3. Örüntü ve şifreleme sorularında hangi mantık yürütme yöntemi kullanılır?
   A) Analojik akıl yürütme
   B) Tümdengelim
   C) Tümevarım
   D) Koşullu çıkarım
4. “2, 6, 12, 20, …?” sayı dizisinde sıradaki sayı kaç olmalıdır?
   A) 28
   B) 30
   C) 32
   D) 36
5. Sıralama ve eşleştirme soruları hangi mantık becerisini gerektirir?
   A) Doğrudan çıkarım
   B) Mantıksal sıralama
   C) Görsel analiz
   D) Anlam çıkarımı
6. “Ali, Veli, Ahmet ve Ayşe yan yana oturacaktır. Veli, Ali’nin yanında oturamaz. Ayşe en başta olmalıdır. Buna göre doğru sıralama aşağıdakilerden hangisi olabilir?”
   A) Ayşe – Ahmet – Veli – Ali
   B) Ayşe – Veli – Ali – Ahmet
   C) Ayşe – Ali – Veli – Ahmet
   D) Ayşe – Veli – Ahmet – Ali
7. “Bütün kediler et yer. Bu hayvan bir kedidir. O halde…” cümlesi nasıl tamamlanmalıdır?
   A) Bu hayvan ot yer.
   B) Bu hayvan et yer.
   C) Bu hayvan küçük olabilir.
   D) Bu hayvan avlanamaz.
8. “Grafik ve tablo yorumlama becerisi en çok hangi alanda kullanılır?”
   A) Sözel mantık
   B) Sayısal mantık
   C) Anlatım bozuklukları
   D) Dil bilgisi kuralları
9. “Eğer matematik çalışırsam başarılı olurum. Başarılı olmadım. O halde…” cümlesi nasıl tamamlanmalıdır?
   A) Matematik çalışmadım.
   B) Çok çalıştım.
   C) Başarı tesadüfidir.
   D) Çalışmak başarının garantisidir.
10. “Hangi anlatım türü, bir düşünceyi kanıtlamak amacıyla yazılan metinlerde kullanılır?”
    A) Betimleme
    B) Öyküleme
    C) Açıklama
    D) Tartışma

Cevap Anahtarı:
1- B
2- C
3- C
4- B
5- B
6- C
7- B
8- B
9- A
10- D