İçindekiler

AYT Biyoloji Destek ve Hareket Sistemi Konu Anlatımı

İnsan vücudunun dik durmasını, iç organların korunmasını ve hareketin gerçekleşmesini sağlayan sistem, destek ve hareket sistemidir. Bu sistem iki temel yapıdan oluşur: İskelet sistemi ve kas sistemi. İskelet sistemi, kemik ve eklemlerden; kas sistemi ise bu kemiklere bağlı olan kas dokulardan oluşur. Bu iki yapı birlikte çalışarak vücudun hem şekillenmesini hem de hareketini sağlar.

1. Destek ve Hareket Sisteminin Bölümleri

İki ana bölümden oluşur:

İskelet Sistemi: Kemikler, kıkırdak ve eklemlerden oluşur.
Kas Sistemi: İstemli hareketi sağlayan çizgili kaslardan oluşur.

Bu iki sistem birlikte çalışarak vücuda şekil, koruma, hareket, kan hücresi üretimi ve mineral depolama gibi görevler kazandırır.

2. İskelet Sistemi

Görevleri:

Vücuda şekil verir.
İç organları korur (örneğin kafatası → beyin, göğüs kafesi → kalp-akciğer).
Kaslara tutunma yüzeyi sağlar.
Kemik iliğinde kan hücreleri üretilir.
Kalsiyum ve fosfor gibi mineraller depolanır.

Kemik Çeşitleri:

Uzun kemik: Kol ve bacak kemikleri (örn. humerus, femur)
Kısa kemik: Bilek ve omur kemikleri
Yassı kemik: Kafatası, kaburga, kürek kemiği
Düzensiz kemik: Omurlar gibi belirli şekli olmayanlar

Kemik Doku Türleri:

Sert (kompakt) kemik: Dış kısımdadır, dayanıklılığı sağlar.
Süngerimsi kemik: Uç kısımlarda bulunur, içinde kırmızı kemik iliği yer alır.

Kemik Zarı (Periost):

Kemiğin en dış kısmında bulunur.
Beslenme, onarım ve enine büyümeyi sağlar.

Kemik İliği:

Kırmızı kemik iliği: Kan hücreleri üretir (eritrosit, lökosit, trombosit).
Sarı kemik iliği: Yağ depo eder, ileri yaşta kırmızıya dönüşebilir.

3. Eklemler

Kemikler arasında bağlantı noktalarıdır. 3 çeşit eklem vardır:

Oynamaz eklem: Hiç hareket etmez (örn. kafatası kemikleri)
Yarı oynar eklem: Kısıtlı hareket eder (örn. omurlar)
Oynar eklem: Serbest hareket eder (örn. diz, dirsek)

🧪 Örnek: Diz eklemi, oynar eklemdir ve bağ dokularla (bağlar, sinoviyal sıvı) desteklenir.

4. Kas Sistemi

Kaslar, kasılma yeteneğine sahip özel hücrelerden oluşur. Üç ana kas tipi vardır:

a) İskelet Kası (Çizgili Kas)

İstemli çalışır.
Çok çekirdeklidir, hızlı çalışır ama çabuk yorulur.
Kemiklere bağlıdır → hareketi sağlar.

b) Düz Kas

İç organlarda bulunur.
İstemsiz çalışır, yavaş ama ritmik kasılır.
Tek çekirdeklidir, yorulmaz.

c) Kalp Kası

Sadece kalpte bulunur.
Yapı olarak çizgili, çalışma olarak düz kasa benzer.
Ritmik, istemsiz ve yorulmaz.

5. Kas ve Kemik İlişkisi

Kaslar kemiklere kirişler (tendonlar) ile bağlanır.
Kaslar çiftler hâlinde çalışır: biri kasılırken diğeri gevşer (örneğin pazı-triseps).
Kas kasılması sırasında:
- Kas boyu kısalır, hacmi değişmez.
- ATP harcanır, laktik asit birikebilir (aşırı çalışmada).

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi kemiklerin görevlerinden biri değildir?

A) İç organları korumak
B) Kaslara bağlanma yüzeyi sağlamak
C) Kan hücresi üretimini gerçekleştirmek
D) Protein sentezi yapmak
E) Mineral depolamak

Çözüm:
Kemikler kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar, iç organları korur ve kırmızı kemik iliği sayesinde kan hücrelerini üretir. Ancak protein sentezi temel olarak ribozom gibi hücre organellerinde gerçekleşir.
Doğru cevap: D

Soru 2:
Aşağıdaki kas tiplerinden hangisi istemsiz çalışır ancak çizgili yapı gösterir?

A) Düz kas
B) Kalp kası
C) İskelet kası
D) Triseps kası
E) Omuz kası

Çözüm:
Kalp kası, yapı olarak çizgilidir ancak düz kaslar gibi istemsiz çalışır.
Doğru cevap: B

Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi oynar eklemlere örnektir?

A) Kafatası kemikleri
B) Omurlar
C) Kalça kemiği ile kuyruk sokumu arasındaki eklem
D) Dirsek eklemi
E) Kaburga ile göğüs kemiği arasındaki eklem

Çözüm:
Dirsek gibi serbest hareket edebilen eklemler oynar eklemdir. Kafatası → oynamaz, omurlar → yarı oynar.
Doğru cevap: D

Destek ve Hareket Sistemi Kavram Haritası

Destek ve Hareket Sistemi – 10 Soruluk Test

1. Aşağıdaki kemik türlerinden hangisi uzun kemik grubuna girer?
A) Omur
B) Kafatası
C) Kürek kemiği
D) Uyluk (femur)
E) El bileği

2. Kemiğin enine büyümesini sağlayan yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sarı kemik iliği
B) Süngerimsi kemik
C) Sert kemik
D) Periost
E) Eklem yüzeyi

3. Aşağıdaki kaslardan hangisi istemsiz çalışır ve ritmik kasılır?
A) Kol kası
B) Karın kası
C) Kalp kası
D) Uyluk kası
E) Parmak kası

4. Aşağıdakilerden hangisi iskelet sisteminin görevlerinden biri değildir?
A) Kaslara tutunma yüzeyi oluşturmak
B) Vücuda şekil vermek
C) Oksijen taşımak
D) İç organları korumak
E) Mineral depolamak

5. Dirsek, diz ve omuz eklemleri hangi eklem türüne örnektir?
A) Yarı oynar
B) Oynamaz
C) Oynar
D) Kaynaşmış
E) Düz

6. İskelet kaslarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Çok çekirdeklidir
B) Çizgili yapıdadır
C) İstemli çalışır
D) Hızlı çalışır ve kolay yorulur
E) Tek çekirdeklidir

7. Kırmızı kemik iliği ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Yalnızca çocuklukta bulunur
B) Yağ depolar
C) Kas hücresi üretir
D) Kan hücrelerini üretir
E) Sarı kemik iliğinin yerine geçemez

8. Kas kasılması sırasında aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) ATP harcanır
B) Kas boyu kısalır
C) Kas hacmi azalır
D) Isı açığa çıkar
E) Laktik asit birikebilir

9. Oynamaz eklem aşağıdakilerden hangisinde bulunur?
A) Diz
B) Omur
C) Kafatası
D) El bileği
E) Kalça

10. Kasların kemiğe bağlandığı yapılara ne ad verilir?
A) Ligament
B) Periost
C) Sinir ucu
D) Tendon
E) Eklemler

✅ Cevap Anahtarı

AYT Biyoloji Destek ve Hareket Sistemi Konu Anlatımı ve Örnek Sorular