TYT Biyoloji İnsan Fizyolojisi Konu Anlatımı

İnsan fizyolojisi, insan vücudundaki sistemlerin yapısını ve işlevlerini inceleyen bilim dalıdır. Bu ünitede, sindirim, solunum, dolaşım, boşaltım, sinir ve hormonal sistemler ele alınacaktır.

Sindirim Sistemi ve Beslenme

Sindirim sistemi, besinleri mekanik ve kimyasal olarak parçalayarak hücrelerin kullanabileceği hale getiren sistemdir.

Sindirim Organları ve Görevleri

1. Ağız:

   • Dişler mekanik sindirimi yapar.
   • Tükürük içindeki enzimler karbonhidratları parçalamaya başlar.

2. Yutak ve Yemek Borusu:

   • Besinleri mideye iletir.

3. Mide:

   • Pepsin enzimi proteinleri parçalar.
   • HCl (hidroklorik asit) bakterileri öldürür.

4. İnce Bağırsak:

   • Karaciğer ve pankreas salgıları burada sindirime yardımcı olur.
   • Villus adı verilen yapılar, besinlerin emilimini gerçekleştirir.

5. Kalın Bağırsak:

   • Su ve mineraller emilir.
   • Sindirilmemiş besinler dışkı olarak atılır.

6. Anüs:

   • Dışkının vücuttan atıldığı yerdir.

Sindirim Çeşitleri

• Mekanik sindirim: Besinlerin fiziksel olarak parçalanması.
• Kimyasal sindirim: Enzimlerin besinleri parçalayarak monomerlere dönüştürmesi.

Solunum Sistemi ve Gaz Değişimi

Solunum sistemi, oksijen alıp karbondioksit atılmasını sağlar.

Solunum Organları:

1. Burun: Havayı süzer, ısıtır ve nemlendirir.
2. Soluk Borusu (Trake): Akciğerlere hava taşır.
3. Bronş ve Bronşçuklar: Akciğerlere giren havayı dağıtır.
4. Alveoller: Oksijen ve karbondioksit değişiminin yapıldığı ince yapılar.

Soluk alırken: Diyafram kasılır, göğüs hacmi artar.
Soluk verirken: Diyafram gevşer, göğüs hacmi azalır.

Dolaşım Sistemi ve Kan Dolaşımı

Dolaşım sistemi, kanın vücutta taşınmasını sağlayan sistemdir.

Dolaşım Organları:

1. Kalp: Kanı pompalar.
2. Damarlar:
   • Atardamar: Oksijenli kanı taşır.
   • Toplardamar: Karbondioksitli kanı taşır.
   • Kılcal damar: Madde alışverişinin yapıldığı en ince damarlardır.

Kan Dolaşımı:

• Büyük dolaşım: Kalpten vücuda oksijenli kan gönderilir.
• Küçük dolaşım: Kalpten akciğerlere kan gönderilir, oksijen alınıp karbondioksit verilir.

Boşaltım Sistemi ve Homeostazi

Boşaltım sistemi, metabolizma sonucu oluşan zararlı maddelerin vücuttan atılmasını sağlar.

Boşaltım Organları ve Görevleri:

1. Böbrekler: Kanı süzer, idrar oluşturur.
2. Üreter: Böbrekten mesaneye idrar taşır.
3. Mesane: İdrarı depolar.
4. Üretra: İdrarın dışarı atılmasını sağlar.

Homeostazi: Vücudun iç dengesini koruma sürecidir. Böbrekler su ve tuz dengesini sağlar.

Sinir Sistemi ve Hormonlar

Sinir sistemi, hızlı ve kısa süreli tepkileri kontrol eden sistemdir.

Sinir Sistemi Bölümleri:

1. Merkezi Sinir Sistemi:

   • Beyin: Düşünme, algılama ve refleksleri kontrol eder.
   • Omurilik: Refleks merkezidir.

2. Çevresel Sinir Sistemi:

   • Somatik Sinir Sistemi: Bilinçli hareketleri yönetir.
   • Otonom Sinir Sistemi: İç organları kontrol eder.

Hormonlar ve Salgı Bezleri

Hormonlar, vücuttaki uzun süreli düzenleyici etkilere sahiptir.

Önemli Hormonlar:

• İnsülin: Kan şekerini düşürür.
• Glukagon: Kan şekerini artırır.
• Adrenalin: Stres anında vücudu hazırlar.
• Tiroksin: Metabolizmayı hızlandırır.

Ünite Değerlendirme Testi

1. Sindirim enzimlerinin görevlerinden biri nedir?

A) Kanı temizlemek
B) Besinleri monomerlerine ayırmak
C) Hormon üretmek
D) Solunumu düzenlemek

2. Oksijenin kana geçtiği yapı hangisidir?

A) Bronşlar
B) Akciğer kesecikleri (Alveoller)
C) Soluk borusu
D) Diyafram

3. Kalbin kan pompalarken kanın izlediği yol aşağıdakilerden hangisidir?

A) Atardamar → Toplardamar → Kılcal damar
B) Kılcal damar → Toplardamar → Kalp → Atardamar
C) Kalp → Atardamar → Kılcal damar → Toplardamar
D) Toplardamar → Atardamar → Kılcal damar

4. Böbreğin temel görevi nedir?

A) Kanı süzmek ve idrar oluşturmak
B) Kan dolaşımını sağlamak
C) Sindirimi kontrol etmek
D) Sinirsel iletimi sağlamak

5. Merkezi sinir sisteminin iki ana organı nedir?

A) Beyin ve omurilik
B) Kalp ve böbrek
C) Akciğer ve mide
D) Karaciğer ve dalak

6. İnsülin hormonunun görevi nedir?

A) Kan şekerini artırmak
B) Kan şekerini düşürmek
C) Vücut sıcaklığını kontrol etmek
D) Kasları gevşetmek

7. Küçük kan dolaşımı sırasında kanın izlediği yol nedir?

A) Kalp → Akciğer → Kalp
B) Kalp → Vücut → Kalp
C) Kalp → Beyin → Kalp
D) Kalp → Karaciğer → Kalp

8. Adrenalin hormonu hangi durumlarda salgılanır?

A) Dinlenme sırasında
B) Stres ve heyecan anında
C) Uyku sırasında
D) Sindirim sırasında

9. Homeostazi nedir?

A) Kan hücrelerinin üretimi
B) Vücut iç dengesinin korunması
C) Solunum olayının gerçekleşmesi
D) Kalbin çalışması

10. Sindirimin tamamlandığı ve besinlerin emildiği organ hangisidir?

A) Mide
B) Karaciğer
C) İnce bağırsak
D) Kalın bağırsak

Ünite Değerlendirme Testi – Cevap Anahtarı

1. B (Sindirim enzimleri besinleri monomerlerine ayırır.)
2. B (Oksijen alveollerde kana geçer.)
3. C (Kan kalpten atardamarlara, kılcal damarlara ve toplardamarlara gider.)
4. A (Böbrek kanı süzer ve idrar oluşturur.)
5. A (Merkezi sinir sistemi beyin ve omurilikten oluşur.)
6. B (İnsülin kan şekerini düşürür.)
7. A (Küçük dolaşım kalp-akciğer-kalp şeklindedir.)
8. B (Adrenalin stres anında salgılanır.)
9. B (Homeostazi vücut dengesinin korunmasıdır.)
10. C (İnce bağırsak sindirimin tamamlandığı yerdir.)