Doğal Afetler Konu Anlatımı

Doğal afetler, doğanın kendi süreçleri içinde meydana gelen, insan yaşamını ve çevreyi olumsuz etkileyen olaylardır. Depremler, heyelanlar, sel ve kasırgalar gibi afetler, hem doğal faktörlerden hem de insan faaliyetlerinden etkilenebilir.

Bu ünitede, doğal afetlerin türleri, oluşum nedenleri, etkileri ve Türkiye’de görülen başlıca doğal afetler detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

📌 Doğal afetler, insan yaşamını doğrudan tehdit eden ve büyük ekonomik kayıplara neden olan olaylardır.
📌 Afetlerin oluşum süreci, iklim, yer şekilleri ve insan faaliyetleriyle ilişkilidir.
📌 Türkiye, tektonik hareketler ve iklim özellikleri nedeniyle birçok farklı doğal afetin yaşandığı bir ülkedir.

Bu ünitede aşağıdaki konular ele alınacaktır:

1. Doğal Afetlerin Sınıflandırılması
2. Tektonik Kökenli Afetler (Depremler, Tsunamiler, Volkanik Patlamalar)
3. İklim ve Hava Kökenli Afetler (Sel, Kuraklık, Kasırgalar, Hortumlar, Çığ)
4. Kütle Hareketleri (Heyelan, Toprak Kaymaları, Erozyon)
5. Türkiye’de Doğal Afetlerin Dağılışı ve Risk Bölgeleri
6. Doğal Afetlere Karşı Alınması Gereken Önlemler

DOĞAL AFETLERİN SINIFLANDIRILMASI

📌 Doğal afetler, oluşum nedenlerine göre üç ana gruba ayrılır:

✅ Tektonik Kökenli Afetler:

• Depremler
• Tsunamiler
• Volkanik Patlamalar

✅ İklim ve Hava Kökenli Afetler:

• Sel ve Taşkınlar
• Kuraklık
• Kasırga ve Hortumlar
• Çığ

✅ Kütle Hareketleri:

• Heyelanlar
• Erozyon ve Toprak Kaymaları

📌 Örnek:

• 1999 Gölcük Depremi, Türkiye’de yaşanan en büyük tektonik afetlerden biridir.
• Karadeniz’de heyelanlar, eğimli araziler ve yüksek yağış miktarı nedeniyle sık görülür.

TEKTONİK KÖKENLİ AFETLER (DEPREM, TSUNAMİ, VOLKANİK PATLAMALAR)

📌 Tektonik afetler, yer kabuğundaki hareketler sonucu oluşur.

✅ Depremler:

• Türkiye, Alp-Himalaya Deprem Kuşağı’nda yer aldığı için sık sık deprem yaşar.
• Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı en riskli bölgelerdir.

✅ Tsunamiler:

• Depremler, su altı heyelanları ve volkanik patlamalar sonucu oluşan dev dalgalardır.
• Türkiye kıyılarında nadir görülür ancak Ege ve Akdeniz’de risk taşır.

✅ Volkanik Patlamalar:

• Türkiye’de aktif volkanik dağ yoktur ancak geçmişte Ağrı, Nemrut, Erciyes ve Hasan Dağı gibi volkanlar aktifti.
• İzlanda, Endonezya, Japonya gibi ülkelerde aktif volkanlar mevcuttur.

📌 Örnek:

• 2023 Kahramanmaraş Depremleri, Türkiye’nin en büyük tektonik afetlerinden biridir.
• 2004 Hint Okyanusu Depremi sonrası tsunami, 230.000’den fazla insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur.

İKLİM VE HAVA KÖKENLİ AFETLER (SEL, KURAKLIK, KASIRGA, HORTUM, ÇIĞ)

📌 İklim kaynaklı afetler, atmosfer olaylarına bağlı olarak meydana gelir.

✅ Sel ve Taşkınlar:

• Şiddetli yağışlar ve altyapı eksikliği nedeniyle oluşur.
• Karadeniz ve Marmara Bölgesi, sel açısından risklidir.

✅ Kuraklık:

• Yağış azlığı ve su kaynaklarının tükenmesiyle ortaya çıkar.
• İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu kuraklıktan en çok etkilenen bölgelerdir.

✅ Kasırga ve Hortumlar:

• Genellikle tropikal bölgelerde görülür ancak Türkiye’de Akdeniz ve Ege kıyılarında hortumlar yaşanabilir.

✅ Çığ:

• Dağlık ve kar yağışının fazla olduğu bölgelerde görülür.
• Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum, Van ve Hakkari çevresinde sık görülür.

📌 Örnek:

• 2019 Antalya Hortumu, Türkiye’de hortumların da yaşanabileceğini göstermiştir.
• 2021 Rize Sel Felaketi, aşırı yağış nedeniyle büyük zarara neden olmuştur.

KÜTLE HAREKETLERİ (HEYELAN, EROZYON, TOPRAK KAYMALARI)

📌 Yer çekimi, su ve rüzgarın etkisiyle toprağın hareket etmesi sonucu meydana gelir.

✅ Heyelan:

• Eğimli arazilerde ve yüksek yağış alan bölgelerde görülür.
• Karadeniz Bölgesi, Türkiye’de heyelanın en fazla görüldüğü yerdir.

✅ Erozyon:

• Rüzgar ve suyun toprağı aşındırmasıyla oluşur.
• İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaygındır.

✅ Toprak Kaymaları:

• Şiddetli yağışlar veya yer altı su seviyesinin değişmesiyle ortaya çıkar.

📌 Örnek:

• Afyon, Konya ve Nevşehir gibi yerlerde rüzgar erozyonu görülmektedir.
• Rize’de eğimli arazilerde aşırı yağış sonucu heyelanlar meydana gelmektedir.

TÜRKİYE’DE DOĞAL AFETLERİN DAĞILIŞI VE RİSK BÖLGELERİ

📌 Türkiye’de doğal afetlerin dağılışı, bölgelere göre farklılık gösterir:

✅ Deprem Riski En Yüksek Bölgeler:

• Marmara, Ege, Doğu Anadolu ve İç Anadolu’nun kuzey kesimleri.

✅ Sel ve Taşkın Riski En Yüksek Bölgeler:

• Karadeniz ve Marmara Bölgeleri.

✅ Kuraklık Riski Olan Bölgeler:

• İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu.

✅ Heyelan Riski En Yüksek Bölgeler:

• Karadeniz Bölgesi.

SONUÇ VE ÖZET

📌 Doğal afetler, insan yaşamını ve ekonomik faaliyetleri ciddi şekilde etkileyen olaylardır.

✅ Depremler, Türkiye’nin en yaygın doğal afetlerindendir.
✅ Sel, heyelan ve çığ gibi afetler, bölgesel farklılıklara bağlı olarak sıkça görülmektedir.
✅ Kuraklık ve erozyon, tarımsal üretimi tehdit eden önemli doğal süreçlerdir.
✅ Doğal afetlere karşı önlemler almak, riskleri azaltmanın en etkili yoludur.

Doğal Afetler Ünitesi 10 Soruluk Test

1. Türkiye’de en fazla görülen tektonik kökenli doğal afet aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kasırga
b) Deprem
c) Çığ
d) Kuraklık
e) Tsunami

2. Türkiye’de heyelan olaylarının en fazla görüldüğü bölge aşağıdakilerden hangisidir?
a) İç Anadolu
b) Karadeniz
c) Güneydoğu Anadolu
d) Ege
e) Akdeniz

3. Aşağıdakilerden hangisi küresel iklim değişikliği nedeniyle artış gösteren doğal afetlerden biridir?
a) Volkanik patlamalar
b) Depremler
c) Kasırgalar
d) Tektonik hareketler
e) Tsunamiler

4. Türkiye’de en fazla çığ riski taşıyan bölge aşağıdakilerden hangisidir?
a) Marmara
b) İç Anadolu
c) Karadeniz
d) Doğu Anadolu
e) Akdeniz

5. 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen büyük Marmara Depremi hangi fay hattı üzerinde gerçekleşmiştir?
a) Doğu Anadolu Fay Hattı
b) Batı Anadolu Fay Hattı
c) Kuzey Anadolu Fay Hattı
d) Ege Bölgesi Fay Hattı
e) Güneydoğu Anadolu Fay Hattı

6. Aşağıdakilerden hangisi sel ve taşkınları artıran insan kaynaklı faktörlerden biridir?
a) Deprem kuşağında bulunmak
b) Tarımsal ilaçların kullanımı
c) Betonlaşma ve altyapı yetersizliği
d) Rüzgarın etkisiyle toprak aşınması
e) Toprak kaymalarının artması

7. Türkiye’de kuraklıktan en fazla etkilenen bölge aşağıdakilerden hangisidir?
a) Ege
b) Karadeniz
c) İç Anadolu
d) Marmara
e) Akdeniz

8. Aşağıdakilerden hangisi deprem sırasında yapılması gereken doğru davranışlardan biridir?
a) Pencereden atlamak
b) Asansörü kullanarak binadan çıkmak
c) Masa, sandalye veya sağlam bir nesnenin altına saklanmak
d) Panik içinde koşarak dışarı çıkmaya çalışmak
e) Balkona çıkıp yardım beklemek

9. Aşağıdaki doğal afetlerden hangisi tamamen yer çekimi etkisiyle oluşur?
a) Deprem
b) Heyelan
c) Tsunami
d) Kasırga
e) Volkanik patlama

10. Türkiye’de meydana gelen doğal afetlerin en fazla ekonomik kayba neden olan türü aşağıdakilerden hangisidir?
a) Heyelan
b) Çığ
c) Deprem
d) Kuraklık
e) Fırtına

CEVAP ANAHTARI

1. b) Deprem
2. b) Karadeniz
3. c) Kasırgalar
4. d) Doğu Anadolu
5. c) Kuzey Anadolu Fay Hattı
6. c) Betonlaşma ve altyapı yetersizliği
7. c) İç Anadolu
8. c) Masa, sandalye veya sağlam bir nesnenin altına saklanmak
9. b) Heyelan
10. c) Deprem