Mondros Ateşkesi, İşgaller ve Cemiyetler Konu Anlatımı

📌 I. Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamış ve bu antlaşma Osmanlı’nın fiilen sona ermesine neden olmuştur.
✔ Bu antlaşmanın ardından Osmanlı toprakları işgale uğramış, halk direniş örgütleri (cemiyetler) kurulmuş ve Millî Mücadele süreci başlamıştır.

1. Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

📌 Mondros Ateşkesi, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmış ve Osmanlı’yı tamamen işgale açık hale getirmiştir.

✔ Antlaşmanın İmzalanma Nedeni:

• Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda yenilmesi
• Osmanlı ordusunun büyük kayıplar vermesi
• Osmanlı Devleti’nin savaşı sürdürecek gücünün kalmaması
• İtilaf Devletleri’nin Osmanlı topraklarını paylaşma isteği

📌 Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Önemli Maddeleri:
✔ Osmanlı ordusu terhis edilecek ve silahları teslim edilecektir.
✔ Osmanlı’nın ulaşım ve haberleşme araçları İtilaf Devletleri’nin kontrolüne geçecektir.
✔ Boğazlar İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacaktır.
✔ İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit eden herhangi bir yeri işgal edebilecektir. (Bu madde işgallerin başlamasına neden olmuştur.)
✔ Vilayet-i Sitte’de (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ ve Sivas) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal edebilecektir. (Bu madde Ermeni Devleti kurma girişimlerine zemin hazırlamıştır.)

📌 Bu antlaşma Osmanlı Devleti’ni tamamen savunmasız bırakmış ve işgallerin başlamasına neden olmuştur.

2. Mondros Ateşkesi Sonrası İşgaller (1918-1919)

📌 Mondros’tan sonra İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladı.

✔ İlk işgal: İngilizler, 13 Kasım 1918’de İstanbul’u işgal etti.
✔ Yunanlılar, 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etti.
✔ Fransızlar, Güney Anadolu’yu işgal etti (Adana, Antep, Maraş).
✔ İtalyanlar, Antalya ve çevresini işgal etti.

📌 Bu işgaller karşısında Osmanlı hükümeti sessiz kalırken halk direniş cemiyetleri kurarak işgallere karşı mücadele etmeye başladı.

3. İşgallere Karşı Osmanlı Hükümetinin Tutumu

📌 Osmanlı Hükümeti, işgaller karşısında pasif kalmış ve direnememiştir.

✔ Damat Ferit Paşa Hükümeti, işgallere karşı koymak yerine İtilaf Devletleri ile uzlaşma yolunu seçmiştir.
✔ Vahdettin (Osmanlı padişahı), tahtını korumak için İngilizlerle işbirliği yapmıştır.
✔ Osmanlı yönetimi, Millî Mücadele hareketini bastırmaya çalışmıştır.

📌 Osmanlı Hükümeti’nin işgaller karşısındaki pasifliği, halkın kendi direnişini örgütlemesine neden olmuştur.

4. İşgallere Karşı Kurulan Cemiyetler

📌 Mondros Ateşkesi sonrası işgallere karşı halk çeşitli cemiyetler kurarak direnişe geçti.

A) Millî Varlığa Yararlı Cemiyetler (Kurtuluş Mücadelesini Destekleyenler)

✔ Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

• Trakya’yı Yunan işgalinden korumak için kuruldu.
• Trakya’da bağımsız bir devlet kurmayı planladı.

✔ İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

• İzmir’in Yunanlara verilmesini engellemek için kuruldu.
• Basın-yayın yoluyla İzmir’in Türk yurdu olduğunu anlatmaya çalıştı.

✔ Redd-i İlhak Cemiyeti:

• İzmir’in işgaline karşı silahlı mücadeleyi savundu.

✔ Kilikyalılar Cemiyeti:

• Adana, Antep, Maraş ve Hatay’ı Fransız ve Ermeni işgaline karşı savunmak için kuruldu.

✔ Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

• Ermenilerin Doğu Anadolu’da bağımsız bir devlet kurmasını engellemek için kuruldu.
• Bölgede Türk nüfusunun çoğunlukta olduğunu belgelemeye çalıştı.

✔ Milli Kongre Cemiyeti:

• Basın ve yayın yoluyla Türk halkının haklarını savundu.
• İlk defa tüm yurttaki işgallere karşı tepki gösteren cemiyet oldu.

📌 Bu cemiyetler daha sonra Sivas Kongresi’nde birleştirilerek “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında toplandı.

B) Zararlı Cemiyetler (İşgalleri Destekleyenler veya Osmanlı’ya Karşı Olanlar)

📌 Bazı cemiyetler ise Osmanlı’yı bölmek veya işgal güçlerine destek olmak amacıyla kurulmuştur.

✔ Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul’daki Rum Patrikhanesi tarafından kuruldu. Amaç: Büyük Yunanistan’ı kurmak.
✔ Pontus Rum Cemiyeti: Karadeniz’de bir Pontus Rum Devleti kurmayı amaçladı.
✔ Etniki Eterya Cemiyeti: Yunanistan’a destek veren gizli örgüttü.
✔ Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri: Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurmayı amaçladı.
✔ Kürt Teali Cemiyeti: Bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçladı.
✔ İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngiliz mandasını savunan bir cemiyetti.
✔ Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amerikan mandasını savunan bir cemiyetti.

📌 Bu cemiyetler Osmanlı’nın parçalanmasını hızlandırmış ve işgal güçleriyle işbirliği yapmıştır.

Genel Değerlendirme

📌 Mondros Ateşkesi Osmanlı’nın fiilen sona erdiğini göstermiştir.
📌 İşgaller, halkın direnişe geçmesine neden olmuştur.
📌 Millî Mücadele, Mondros ve işgallere karşı başlamış ve Mustafa Kemal liderliğinde bağımsızlık savaşı yürütülmüştür.

Örnek Sorular

1. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın en ağır maddesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Osmanlı ordusunun terhis edilmesi
B) Boğazların İtilaf Devletleri’ne bırakılması
C) İtilaf Devletleri’nin güvenliklerini tehdit eden bölgeleri işgal edebilmesi
D) Osmanlı Devleti’nin haberleşme ve ulaşım araçlarının kontrol edilmesi
E) Osmanlı sınırları içinde Ermenilere özerklik verilmesi

2. İzmir’in işgaline tepki olarak kurulan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) Kilikyalılar Cemiyeti
C) Milli Kongre Cemiyeti
D) Trakya-Paşaeli Cemiyeti
E) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Mondros Ateşkesi, İşgaller ve Cemiyetler Ünitesi Testi

📌 Aşağıdaki test, “Mondros Ateşkesi, İşgaller ve Cemiyetler” ünitesini kapsayan 10 soruluk bir değerlendirme testidir.

1. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın en ağır maddesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Osmanlı ordusunun terhis edilmesi
B) Boğazların İtilaf Devletleri’ne bırakılması
C) İtilaf Devletleri’nin güvenliklerini tehdit eden bölgeleri işgal edebilmesi
D) Osmanlı Devleti’nin haberleşme ve ulaşım araçlarının kontrol edilmesi
E) Osmanlı sınırları içinde Ermenilere özerklik verilmesi

2. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İtilaf Devletleri tarafından işgal edilen ilk Osmanlı toprağı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İzmir
B) İstanbul
C) Musul
D) Adana
E) Hatay

3. Osmanlı Devleti’nde İzmir’in işgaline tepki olarak kurulan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kilikyalılar Cemiyeti
B) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
C) Redd-i İlhak Cemiyeti
D) Trakya-Paşaeli Cemiyeti
E) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

4. Osmanlı Devleti’nde Pontus Rum Devleti’ni kurmayı amaçlayan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hınçak Cemiyeti
B) Mavri Mira Cemiyeti
C) Taşnak Cemiyeti
D) Etniki Eterya Cemiyeti
E) Pontus Rum Cemiyeti

5. Osmanlı Devleti’nde Anadolu’nun güney bölgelerinde (Adana, Antep, Maraş) Fransızlara karşı mücadele eden cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
C) Kilikyalılar Cemiyeti
D) Milli Kongre Cemiyeti
E) Trakya-Paşaeli Cemiyeti

6. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İngilizlerin desteklediği, Osmanlı Devleti’nin İngiliz himayesine girmesini savunan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hınçak Cemiyeti
B) Wilson Prensipleri Cemiyeti
C) Kürt Teali Cemiyeti
D) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
E) Mavri Mira Cemiyeti

7. Ermenilerin Doğu Anadolu’da bir devlet kurmasını engellemek için kurulan cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
B) Kilikyalılar Cemiyeti
C) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
D) Trakya-Paşaeli Cemiyeti
E) Milli Kongre Cemiyeti

8. Mustafa Kemal Paşa’nın işgaller karşısında halkı bilinçlendirmek ve Milli Mücadele’yi örgütlemek amacıyla Anadolu’ya gönderildiği şehir aşağıdakilerden hangisidir?
A) Erzurum
B) Sivas
C) Amasya
D) Samsun
E) Ankara

9. Osmanlı Devleti’nde İtilaf Devletleri’ne karşı basın ve propaganda yoluyla mücadele eden cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) Milli Kongre Cemiyeti
C) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
D) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
E) Trakya-Paşaeli Cemiyeti

10. Sivas Kongresi’nde tüm milli cemiyetler birleştirilerek hangi isim altında toplanmıştır?
A) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
B) Redd-i İlhak Cemiyeti
C) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
D) Trakya-Paşaeli Cemiyeti
E) Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Cevap Anahtarı

1 – C
2 – C
3 – C
4 – E
5 – C
6 – D
7 – C
8 – D
9 – B
10 – C