Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Noktalama işaretleri, yazılı metinlerin anlamını netleştirmek, vurguları belirlemek ve okuyucuya yönlendirme yapmak için kullanılır. Eksik veya yanlış noktalama işaretleri, cümlelerin anlamını değiştirebilir ve anlatım bozukluklarına yol açabilir. Bu ünitede, noktalama işaretlerinin doğru kullanımını öğreneceğiz.

1. Nokta (.) ve Virgül (,)

• Nokta (.): Cümlenin sonuna konur, kısaltmalarda ve saat gösterimlerinde kullanılır.
  • Örnek: Bugün hava çok güzel.
  • Örnek: Saat 10.30’da buluşalım.
• Virgül (,): Eş görevli kelime ve kelime gruplarını ayırmak, ara sözleri belirtmek ve cümledeki anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
  • Örnek: Elma, armut, muz ve portakal aldım.
  • Örnek: Bugün, açıkçası, çok yoruldum.

2. Noktalı Virgül (;), İki Nokta (:), Üç Nokta (…)

• Noktalı Virgül (;): Virgülle ayrılmış cümleleri ya da anlamca ilişkili sıralı cümleleri ayırır.
  • Örnek: Ahmet çalışkan bir öğrenci; Ali ise biraz tembel.
• İki Nokta (:): Açıklama yapmadan önce veya örnekler sıralanırken kullanılır.
  • Örnek: Şu meyveleri çok severim: elma, muz, portakal.
• Üç Nokta (…): Tamamlanmamış veya devamı okuyucuya bırakılan cümlelerde kullanılır.
  • Örnek: O kadar güzel bir manzaraydı ki…*

3. Soru İşareti (?), Kesme İşareti (‘), Ünlem İşareti (!), Tırnak İşareti (” “)

• Soru İşareti (?): Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna gelir.
  • Örnek: Bu kitabı kim yazdı?
• Kesme İşareti (’): Özel isimlere gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
  • Örnek: Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
• Ünlem İşareti (!): Sevinç, şaşkınlık, korku gibi duyguları ifade eden cümlelerin sonuna konur.
  • Örnek: Harika bir gün geçirdik!
• Tırnak İşareti (” “) Bir başkasına ait doğrudan alıntıları veya kitap, dergi gibi eser adlarını belirtmek için kullanılır.
  • Örnek: Atatürk, “Yurtta sulh, cihanda sulh.” demiştir.

4. Yay Ayraç (()), Kısa Çizgi (-) ve Uzun Çizgi (—)

• Yay Ayraç ( () ): Açıklamalar ve ek bilgiler için kullanılır.
  • Örnek: Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.
• Kısa Çizgi (-): Kelimeleri ve ekleri ayırmak için kullanılır.
  • Örnek: Türk-Alman ilişkileri, okul-aile iş birliği
• Uzun Çizgi (—): Konuşma metinlerinde konuşan kişiyi belirtmek için kullanılır.
  • Örnek:
  • Ahmet: Yarın sinemaya gidelim mi?
  • Mehmet: Tabii ki!

Ünite Değerlendirme Testi

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama işareti yanlış kullanılmıştır?
A) Kitapları, defterleri, kalemleri çantasına koydu.
B) Akşam saat 19.30’da tiyatroya gideceğiz.
C) “Benim adım Ahmet.” dedi.
D) Türkiye’ nin en büyük şehri İstanbul’dur.

2. “Ankara’nın başkent olduğu yıl: 1923.” cümlesinde hangi noktalama işareti kullanılmıştır?
A) Nokta
B) Noktalı virgül
C) İki nokta
D) Kesme işareti

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem işareti doğru kullanılmıştır?
A) Çok mutluyum, çünkü sınavdan 100 aldım?
B) Aman dikkat et, kaygan bir zemin!
C) Hangi okula gidiyorsun!
D) Ne kadar ilginç bir olay?

4. “O kadar çok çalışmıştı ki…” cümlesinde üç nokta neden kullanılmıştır?
A) Cümlenin devamını okuyucuya bırakmak için
B) Soru sormak için
C) Ünlem yerine
D) Alıntı belirtmek için

5. “Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.” cümlesinde yay ayraç hangi amaçla kullanılmıştır?
A) Alıntı yapmak için
B) Ek bilgi vermek için
C) Ünlem bildirmek için
D) Özel isimleri ayırmak için

Cevap Anahtarı: 1-D, 2-C, 3-B, 4-A, 5-B