İçindekiler
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Konu Anlatımı
Atatürk dönemi Türk dış politikası, bağımsızlık, barış ve ulusal çıkarları koruma ilkelerine dayanmaktadır. Atatürk, “Yurtta sulh, cihanda sulh” ilkesini benimseyerek Türkiye’nin dış ilişkilerde barışçıl bir yol izlemesini sağlamıştır.
Bu dönemde Lozan Antlaşması ile belirlenen sınırların korunması, dış tehditlere karşı diplomatik çözümler üretilmesi ve Türkiye’nin uluslararası arenada saygın bir devlet olarak yer alması hedeflenmiştir.
📌 Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri:
✅ Bağımsızlığın korunması ve Sevr gibi antlaşmaların engellenmesi
✅ Barışçıl ilişkiler ve komşularla iyi ilişkiler kurulması
✅ Ekonomik bağımsızlığın sağlanması ve kapitülasyonların kaldırılması
✅ Misak-ı Milli sınırlarının korunması ve Hatay gibi bölgelerin kazanılması
Atatürk Dönemi Dış Politikasında Önemli Gelişmeler
1️⃣ Lozan Antlaşması’nın Uygulanması (1923)
📌 Lozan, Türkiye’nin bağımsızlığını ve sınırlarını belirleyen en önemli diplomatik başarıdır.
📌 Kapitülasyonlar kaldırılmış, ekonomik bağımsızlık sağlanmıştır.
📌 Boğazların yönetimi, uluslararası bir komisyona bırakılmıştır.
✅ Önemi: Türkiye’nin bağımsız bir devlet olarak tanınmasını sağlamıştır.
2️⃣ Musul Sorunu ve Ankara Antlaşması (1926)
📌 Musul’un Türkiye’ye katılması için İngiltere ile görüşmeler yapılmıştır.
📌 Ancak İngiltere’nin çıkarları nedeniyle Musul, Irak’a bırakılmıştır.
📌 Ankara Antlaşması ile Türkiye-Irak sınırı kesinleşmiştir.
✅ Önemi: Türkiye, sınırlarını diplomasi yoluyla belirlemiş ancak Musul’u kaybetmiştir.
3️⃣ Yunanistan ile Nüfus Mübadelesi (1923-1930)
📌 Lozan Antlaşması ile Türkiye ve Yunanistan arasında nüfus değişimi yapılmıştır.
📌 Anadolu’daki Rumlar Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türkler Türkiye’ye göç ettirilmiştir.
📌 1930’da Türkiye ve Yunanistan arasında dostane ilişkiler gelişmiştir.
✅ Önemi: İki ülke arasındaki etnik gerilimler azaltılmış, barışçıl ilişkiler kurulmuştur.
4️⃣ Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Katılması (1932)
📌 Türkiye, Lozan’dan sonra barışçıl politikalarıyla uluslararası arenada saygınlık kazanmıştır.
📌 Bu süreçte Milletler Cemiyeti’ne üye olarak uluslararası alanda daha aktif bir rol üstlenmiştir.
✅ Önemi: Türkiye, dünya barışını destekleyen bir ülke olarak tanınmıştır.
5️⃣ Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)
📌 Lozan’a göre Boğazlar uluslararası bir komisyon tarafından yönetiliyordu.
📌 Türkiye, Boğazlar üzerindeki tam egemenliğini sağlamak için mücadele etti.
📌 1936’da Montrö Sözleşmesi imzalanarak Boğazlar Türkiye’nin kontrolüne geçti.
✅ Önemi: Türkiye’nin stratejik konumunu güçlendiren en önemli diplomatik zaferlerden biridir.
6️⃣ Balkan Antantı (1934)
📌 Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında imzalanmıştır.
📌 Balkanlarda güvenliği sağlamak ve saldırılara karşı ortak savunma oluşturmak amacıyla yapılmıştır.
✅ Önemi: Balkan ülkeleriyle dostane ilişkiler kurulmuş, bölgesel barış sağlanmıştır.
7️⃣ Sadabad Paktı (1937)
📌 Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır.
📌 Orta Doğu’da barışı koruma ve iş birliği sağlama amacı taşıyordu.
✅ Önemi: Türkiye’nin doğu sınırlarını güvence altına alarak barışçıl ilişkiler geliştirilmiştir.
8️⃣ Hatay’ın Türkiye’ye Katılması (1939)
📌 Hatay, Lozan’da Fransa’nın mandası altındaki Suriye’ye bırakılmıştı.
📌 Atatürk, Hatay’ın Türkiye’ye katılması için diplomatik çabalar göstermiştir.
📌 1938’de bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu, ardından 1939’da Türkiye’ye katıldı.
✅ Önemi: Türkiye’nin sınırlarını barışçıl yollarla genişletmesi ve Misak-ı Milli’ye yaklaşması sağlanmıştır.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Sonuçları
✅ Türkiye uluslararası alanda saygın bir devlet haline gelmiştir.
✅ Lozan ile belirlenen sınırlar korunmuş ve genişletilmiştir.
✅ Türkiye, komşularıyla barışçıl ilişkiler kurarak savaşlardan uzak durmuştur.
✅ Boğazlar üzerindeki tam egemenlik sağlanmıştır.
✅ Balkan Antantı ve Sadabad Paktı ile Türkiye’nin güvenliği artırılmıştır.
Lozan Antlaşması Sonrası Türkiye’nin Dış Politikası
Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923) ile Türkiye’nin bağımsızlığı resmen tanınmış ve uluslararası arenada yeni bir döneme girilmiştir. Atatürk’ün izlediği dış politika, bağımsızlığı koruma, barışçıl ilişkiler kurma ve Türkiye’nin saygın bir devlet olarak dünya sahnesinde yer almasını sağlama amacı taşımıştır.
📌 Lozan Antlaşması sonrası dış politikada Türkiye’nin öncelikleri:
✅ Bağımsızlığın korunması ve Lozan’da elde edilen hakların savunulması
✅ Barışçıl politikalar izleyerek savaşlardan kaçınmak
✅ Ekonomik bağımsızlığı sağlamak ve kapitülasyonları kaldırmak
✅ Sınırları güvence altına almak ve bölgesel iş birliklerini artırmak
Lozan Sonrası Türk Dış Politikasında Önemli Gelişmeler
1️⃣ Musul Sorunu ve Ankara Antlaşması (1926)
📌 Musul, Lozan’da çözülemeyen tek sınır problemiydi.
📌 Türkiye, Musul’u almak için İngiltere ile diplomatik müzakereler yaptı.
📌 Ancak İngiltere, Musul’u bırakmak istemedi ve Türkiye’ye karşı baskı kurdu.
📌 1926 Ankara Antlaşması ile Musul, İngiltere’nin mandası altındaki Irak’a bırakıldı.
✅ Önemi: Türkiye, Musul’u kaybetmiş olsa da sınırlarını uluslararası bir antlaşmayla kesinleştirdi.
2️⃣ Nüfus Mübadelesi ve Türkiye-Yunanistan İlişkileri (1923-1930)
📌 Lozan’a göre Türkiye ve Yunanistan arasında nüfus değişimi yapılmasına karar verildi.
📌 Anadolu’daki Rumlar Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türkler Türkiye’ye göç ettirildi.
📌 1930 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında dostane ilişkiler gelişti ve barış sağlandı.
✅ Önemi: İki ülke arasındaki etnik gerilimler azaltılmış ve ilişkiler normalleşmiştir.
3️⃣ Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Katılması (1932)
📌 Lozan sonrası Türkiye, uluslararası alanda güvenilir bir ülke olarak görülmeye başlandı.
📌 Milletler Cemiyeti, Türkiye’ye üyelik teklifinde bulundu ve Türkiye 1932’de Cemiyet’e üye oldu.
✅ Önemi: Türkiye, dünya barışını destekleyen bir ülke olarak uluslararası alanda prestij kazandı.
4️⃣ Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936) – Boğazların Tam Egemenliği
📌 Lozan’a göre Boğazlar uluslararası bir komisyon tarafından yönetiliyordu.
📌 Türkiye, Boğazlar üzerindeki egemenliğini artırmak için girişimlerde bulundu.
📌 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanarak Boğazlar tamamen Türkiye’nin kontrolüne geçti.
✅ Önemi: Türkiye, stratejik bir bölge olan Boğazlar üzerinde tam hakimiyet sağladı.
5️⃣ Balkan Antantı (1934) – Bölgesel Güvenlik Anlaşması
📌 Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında imzalandı.
📌 Balkanlarda güvenliği sağlamak ve saldırılara karşı ortak savunma oluşturmak amacıyla yapıldı.
✅ Önemi: Türkiye’nin batı sınırlarını güvence altına alan önemli bir ittifak oldu.
6️⃣ Sadabad Paktı (1937) – Orta Doğu’da Barışçıl İş Birliği
📌 Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalandı.
📌 Orta Doğu’da barışı koruma ve iş birliği sağlama amacı taşıyordu.
✅ Önemi: Türkiye’nin doğu sınırlarını güvence altına alarak diplomatik ilişkilerini güçlendirdi.
7️⃣ Hatay Meselesi ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılması (1939)
📌 Lozan’da Hatay, Fransa’nın mandasındaki Suriye’ye bırakılmıştı.
📌 Atatürk, Hatay’ın Türkiye’ye katılması için yoğun diplomatik çaba gösterdi.
📌 1938’de bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu ve ardından 1939’da Türkiye’ye katıldı.
✅ Önemi: Türkiye’nin sınırlarını barışçıl yollarla genişletmesi sağlandı ve Misak-ı Milli’ye bir adım daha yaklaşıldı.
Lozan Sonrası Türkiye’nin Dış Politikasının Sonuçları
✅ Türkiye, uluslararası alanda saygın bir devlet haline geldi.
✅ Boğazlar üzerindeki egemenlik artırıldı ve stratejik avantaj elde edildi.
✅ Bölgesel ittifaklarla sınır güvenliği sağlandı (Balkan Antantı, Sadabad Paktı).
✅ Barışçıl politikalar izlenerek dünya savaşlarından uzak duruldu.
✅ Hatay’ın Türkiye’ye katılması ile sınırlar genişletildi.
Hatay Meselesi ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılması (1939)
Hatay Meselesi, Lozan Antlaşması’nda çözülemeyen ve Türkiye’nin diplomasi yoluyla çözüme kavuşturduğu en önemli dış politika konularından biridir. Atatürk’ün “Hatay benim şahsi meselemdir” diyerek büyük önem verdiği bu konu, Türkiye’nin barışçıl yollarla sınırlarını genişlettiği başarılı bir diplomatik süreçtir.
Hatay Meselesinin Ortaya Çıkışı
📌 Lozan Antlaşması (1923) gereğince Hatay ve İskenderun, Fransa’nın manda yönetimi altındaki Suriye topraklarına bırakılmıştı.
📌 Türkiye, Lozan’da Misak-ı Milli sınırları içinde saydığı Hatay’ı almak istese de uluslararası baskılar nedeniyle bu mümkün olmamıştı.
📌 Fransa, Hatay’da yaşayan Türk nüfusunun haklarını koruma sözü vermiş ancak zamanla bölgede baskıcı bir yönetim kurarak Türklere baskı yapmaya başlamıştır.
📌 Bu durum, Hatay’ın Türkiye’ye bağlanmasını isteyen halk arasında huzursuzluğa yol açmıştır.
Hatay Meselesinde Türkiye’nin Attığı Diplomatik Adımlar
📌 Atatürk, Hatay’ın Türkiye’ye katılması için diplomatik yolları kullanmaya karar verdi.
📌 1936’da Fransa, Suriye’den çekilmeye hazırlanırken, Türkiye Hatay’ın da bağımsız olması gerektiğini savundu.
📌 1937’de Hatay’a “özerklik” statüsü verildi ve Fransa bölgedeki askeri varlığını azalttı.
📌 Türkiye ve Fransa, Hatay’ın geleceğini belirlemek için anlaşmaya vardı.
📌 1938’de Hatay’da seçimler yapıldı ve Türk çoğunluğun etkisiyle Hatay Cumhuriyeti kuruldu.
📌 1939’da Hatay Meclisi, Türkiye’ye katılma kararı aldı ve Hatay resmen Türkiye’ye katıldı.
Hatay’ın Türkiye’ye Katılmasının Sonuçları
✅ Türkiye, diplomasi yoluyla sınırlarını genişletmiş ve Misak-ı Milli hedefine bir adım daha yaklaşmıştır.
✅ Hatay halkı, özgür iradesiyle Türkiye’ye katılmayı seçmiş ve bu süreç barışçıl yollarla gerçekleştirilmiştir.
✅ Türkiye ve Fransa arasındaki ilişkiler kısa süreliğine gerilse de uzun vadede normalleşmiştir.
✅ Hatay’ın Türkiye’ye katılması, Atatürk’ün dış politika vizyonunun en büyük başarılarından biri olarak kabul edilmiştir.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Genel Değerlendirmesi
Atatürk dönemi Türk dış politikası, bağımsızlık, barış ve ulusal çıkarları koruma ilkelerine dayanmaktadır. “Yurtta sulh, cihanda sulh” (Yurtta barış, dünyada barış) anlayışıyla hareket eden Türkiye, dünya savaşlarından kaçınarak diplomatik başarılarla uluslararası alanda saygın bir devlet olmayı başarmıştır.
Bu dönemde Türkiye’nin temel dış politika hedefleri şunlardı:
✅ Bağımsızlığın korunması ve Lozan Antlaşması’nda belirlenen sınırların muhafaza edilmesi
✅ Komşularla iyi ilişkiler kurarak bölgesel barışı sağlamak
✅ Kapitülasyonlar gibi ekonomik bağımlılık yaratan unsurları tamamen ortadan kaldırmak
✅ Büyük devletlerle dengeli ilişkiler sürdürerek savaşlardan uzak durmak
✅ Türkiye’nin uluslararası organizasyonlarda aktif bir rol almasını sağlamak
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasında Önemli Gelişmeler
📌 Lozan Antlaşması’nın (1923) uygulanması:
- Türkiye’nin bağımsızlığını kesinleştirmiştir.
- Ekonomik bağımsızlık sağlanmış ve kapitülasyonlar kaldırılmıştır.
📌 Musul Meselesi ve Ankara Antlaşması (1926):
- Musul, İngiltere ile yapılan anlaşma sonucu Irak’a bırakılmıştır.
- Türkiye, diplomatik yollarla sınırlarını güvence altına almıştır.
📌 Milletler Cemiyeti’ne Katılım (1932):
- Türkiye uluslararası barışı destekleyen bir ülke olarak kabul edilmiştir.
📌 Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936):
- Boğazların tam kontrolü Türkiye’ye geçmiştir.
📌 Balkan Antantı (1934) ve Sadabad Paktı (1937):
- Türkiye, komşularıyla barışçıl ittifaklar kurarak güvenliğini artırmıştır.
📌 Hatay’ın Türkiye’ye Katılması (1939):
- Türkiye, diplomasi yoluyla sınırlarını genişletmiştir.
Atatürk Dönemi Dış Politikasının Sonuçları
✅ Türkiye bağımsız, güçlü ve saygın bir devlet haline gelmiştir.
✅ Barışçıl politikalar izlenerek savaşlardan kaçınılmıştır.
✅ Lozan sonrası Türkiye, sınırlarını büyük ölçüde korumuş ve genişletmiştir.
✅ Türkiye’nin uluslararası alanda prestiji artmış ve bölgesel güvenlik sağlanmıştır.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Test Soruları
1. Atatürk’ün dış politikasında temel ilke aşağıdakilerden hangisidir?
A) Savaş yoluyla sınırları genişletmek
B) Yurtta ve dünyada barışı sağlamak
C) Osmanlı Devleti’ni tekrar kurmak
D) Büyük devletlerin himayesine girmek
2. Türkiye, Lozan Antlaşması sonrası ilk büyük dış politika mücadelesini hangi konu üzerinde vermiştir?
A) Kapitülasyonların kaldırılması
B) Musul Meselesi
C) Hatay’ın Türkiye’ye katılması
D) Montrö Boğazlar Sözleşmesi
3. Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne (1932) katılmasının temel sebebi nedir?
A) Dünya barışına katkıda bulunmak ve uluslararası saygınlık kazanmak
B) Yeni sömürgeler elde etmek
C) Büyük devletlerin baskısıyla üye olmak
D) Osmanlı Devleti’ni tekrar kurmak
4. Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936) ile Türkiye’nin elde ettiği en büyük kazanım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Boğazların uluslararası yönetime bırakılması
B) Boğazların kontrolünün tamamen Türkiye’ye geçmesi
C) İstanbul’un yabancı güçlerin yönetimine verilmesi
D) Osmanlı Devleti’ne ait kapitülasyonların yeniden yürürlüğe girmesi
5. Balkan Antantı (1934) hangi ülkeler arasında imzalanmıştır?
A) Türkiye, İran, Irak, Afganistan
B) Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya
C) Türkiye, Fransa, Almanya, İngiltere
D) Türkiye, Bulgaristan, İtalya, Yunanistan
6. Hatay’ın Türkiye’ye katılması hangi yöntemle gerçekleşmiştir?
A) Savaş yoluyla
B) Diplomatik girişimler ve referandum sonucu
C) İngiltere’nin baskısıyla
D) Türkiye’nin Fransa’ya savaş açmasıyla
7. Sadabad Paktı (1937) hangi bölgedeki barışı sağlamak için kurulmuştur?
A) Balkanlar
B) Orta Doğu
C) Avrupa
D) Kuzey Afrika
8. Musul Meselesi hangi ülke ile çözülmüştür?
A) Fransa
B) İngiltere
C) Almanya
D) Yunanistan
9. Atatürk Dönemi’nde Türkiye’nin en büyük dış politika başarısı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Musul’un Türkiye’ye katılması
B) Hatay’ın Türkiye’ye katılması
C) Sevr Antlaşması’nın kabul edilmesi
D) Kapitülasyonların tekrar yürürlüğe girmesi
10. Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” ilkesi en çok hangi dış politika uygulamasında kendini göstermektedir?
A) Balkan Antantı ve Sadabad Paktı
B) Sömürge politikaları
C) Yayılmacı savaş politikaları
D) Osmanlı topraklarını geri alma girişimleri
Cevap Anahtarı
1 – B
2 – B
3 – A
4 – B
5 – B
6 – B
7 – B
8 – B
9 – B
10 – A