8. Sınıf Yapısal Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı

Anlatım bozuklukları, iletişimin eksik, yanlış veya anlaşılması zor bir şekilde kurulmasına neden olan dil hatalarıdır. Yapısal anlatım bozuklukları, cümlenin yapısıyla ilgili eksikliklerden veya yanlışlıklardan kaynaklanır. Bu ünitede, özne-yüklem uyumsuzlukları, öge eksiklikleri, çatı uyuşmazlıkları ve diğer yapısal anlatım bozuklukları ele alınacaktır.

1. Özne-Yüklem Uyumsuzlukları

a. Kişi Bakımından Uyumsuzluk

• Cümlede özne ve yüklem kişi bakımından uyumlu olmalıdır.
• Hatalı Örnek: Ben ve kardeşim sinemaya gitti.
• Doğru Kullanım: Ben ve kardeşim sinemaya gittik.

b. Tekillik-Çoğulluk Bakımından Uyumsuzluk

• Cümlenin öznesi tekil veya çoğul olduğunda yüklem de buna uygun olmalıdır.
• Hatalı Örnek: Öğrenciler kütüphanede ders çalışıyordu.
• Doğru Kullanım: Öğrenciler kütüphanede ders çalışıyordu/çalışıyorlardı.

c. Olumluluk-Olumsuzluk Bakımından Uyumsuzluk

• Bir cümlede hem olumlu hem olumsuz anlam taşıyan öğeler bulunamaz.
• Hatalı Örnek: Bu sınavı kazanacağını sanmıyorum.
• Doğru Kullanım: Bu sınavı kazanamayacağını düşünüyorum.

2. Öge Eksiklikleri

a. Özne Eksikliği

• Cümlede yüklem varsa özne de bulunmalıdır.
• Hatalı Örnek: Bugün çok eğlenceliydi.
• Doğru Kullanım: Bugün hava çok eğlenceliydi.

b. Yüklem Eksikliği

• Cümlede özne ve diğer ögeler bulunmasına rağmen yüklem eksikse anlatım bozukluğu oluşur.
• Hatalı Örnek: Kitap okumak ve müzik dinlemek bana keyif veriyor, arkadaşım ise sinema.
• Doğru Kullanım: Kitap okumak ve müzik dinlemek bana keyif veriyor, arkadaşım ise sinema izlemeyi seviyor.

c. Nesne Eksikliği

• Geçişli fiillerin nesnesiz kullanılması anlatım bozukluğu yaratır.
• Hatalı Örnek: Bu konuyu çok iyi biliyor ama anlatamıyor.
• Doğru Kullanım: Bu konuyu çok iyi biliyor ama bu konuyu anlatamıyor.

d. Yer Tamlayıcısı Eksikliği

• Yüklemin anlamını tamamlayan yer tamlayıcısı eksik olduğunda anlatım bozukluğu oluşur.
• Hatalı Örnek: Öğrenciler derse geç kaldı, öğretmen kızdı.
• Doğru Kullanım: Öğrenciler derse geç kaldı, öğretmen onlara kızdı.

e. Zarf Tamlayıcısı Eksikliği

• Eylemin zaman, durum veya sebep gibi bilgiler eksikse anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
• Hatalı Örnek: Ders çalışırken sıkılıyorum ama anlamıyorum.
• Doğru Kullanım: Ders çalışırken sıkılıyorum ama konuları anlamıyorum.

3. Çatı Uyuşmazlıkları

• Özne ve yüklem arasındaki çatı uyumsuzlukları anlatım bozukluğuna yol açar.
• Hatalı Örnek: Bu sorun kısa sürede çözüldü ve herkes öğrendi.
• Doğru Kullanım: Bu sorun kısa sürede çözüldü ve herkes durumu öğrendi.

4. Tamlama Yanlışlıkları

• Tamlamalarda eksiklik veya fazlalık olduğunda anlatım bozukluğu oluşur.
• Hatalı Örnek: Ali’nin kalem kutusu ve çantasını kaybettim.
• Doğru Kullanım: Ali’nin kalem kutusunu ve çantasını kaybettim.

5. Ek Yanlışlıkları

• Cümlede yanlış ek kullanımı anlatım bozukluğuna yol açar.
• Hatalı Örnek: Eve gelmeden önce markete uğramıştı.
• Doğru Kullanım: Eve gelmeden önce markete uğradı.

6. Bağlaç Yanlışlıkları

• Bağlaçların yanlış kullanımı cümlede anlam karışıklığına yol açar.
• Hatalı Örnek: Ne kitap okudu ne de televizyon izledi, yalnızca müzik dinledi.
• Doğru Kullanım: Ne kitap okudu ne televizyon izledi ne de müzik dinledi.

Yapısal Anlatım Bozuklukları Testi

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde özne eksikliği vardır?
   A) Kardeşim sabah erkenden yola çıktı.
   B) Çalışkan bir insan olduğu için bu kadar başarılı.
   C) Bugün hava çok sıcak.
   D) Bahçedeki çiçekler solmaya başladı.
2. “Bu hikâye çok güzeldi ve herkes çok beğendi.” cümlesinde hangi anlatım bozukluğu vardır?
   A) Çatı uyuşmazlığı
   B) Nesne eksikliği
   C) Bağlaç yanlışlığı
   D) Tamlama yanlışlığı
3. “Öğrenciler projelerini hazırladı ve öğretmene sundu.” cümlesinde eksik olan öge nedir?
   A) Özne
   B) Yüklem
   C) Nesne
   D) Zarf tamlayıcısı
4. “Eve giderken markete uğramıştı.” cümlesindeki ek yanlışlığını düzeltmek için hangi değişiklik yapılmalıdır?
   A) “Market” kelimesi çıkarılmalı
   B) “Uğramıştı” yerine “uğradı” kullanılmalı
   C) “Eve” yerine “markete” yazılmalı
   D) Cümleye “sonra” kelimesi eklenmeli
5. “Ne sinemaya gitti ne de tiyatro izledi, sadece kitap okudu.” cümlesindeki anlatım bozukluğu nasıl düzeltilir?
   A) “Sadece” kelimesi çıkarılmalı
   B) “Ne… ne de” yapısına “kitap okumadı” eklenmeli
   C) “Tiyatro” yerine “film” yazılmalı
   D) “Kitap okudu” yerine “kitap okumadı” yazılmalı

Cevap Anahtarı:
1- B
2- B
3- C
4- B
5- B