Türkçe dil bilgisi konuları arasında önemli bir yere sahip olan “Sözcükte Anlam” ünitesi, hem TYT hem de KPSS Türkçe sınavlarında sık sık karşımıza çıkan konulardan biridir. Bu ünitenin alt başlıklarından biri olan “Eğretileme (İstiare)”, dilin zengin ve estetik kullanımlarından birini ifade eder. Eğretileme, sözcüklerin mecaz anlamda kullanılmasıyla ortaya çıkan bir anlatım biçimidir ve genellikle edebi metinlerde, günlük konuşmalarda ve sınav sorularında karşımıza çıkar. TYT Türkçe ve KPSS Türkçe sınavlarının genel yapısı göz önünde bulundurulduğunda, eğretileme konusunun anlaşılması ve doğru bir şekilde yorumlanması, adayların başarılarını artırmada önemli rol oynamaktadır.
Eğretileme Konu Anlatımı
Eğretileme veya diğer adıyla istiare, bir söz sanatıdır ve mecaz anlamlarla zenginleştirilmiş ifadelerin ortaya çıkmasını sağlar. İstiare, kelimenin gerçek anlamından uzaklaşarak yeni, farklı bir anlam kazanması durumunu ifade eder. İstiare, iki çeşidiyle bilinir: açık istiare ve kapalı istiare.
- Açık İstiare: Benzetme öğelerinden yalnızca kendisine benzetilenin kullanıldığı istiaredir. Benzetme edatı ve benzetilen yoktur. Örneğin, “Köyün delikanlısı aslan gibi savaştı” cümlesinde “aslan” kelimesi, delikanlının cesaretini ifade etmek için kullanılmıştır.
- Kapalı İstiare: Yalnızca benzetilenin yer aldığı istiaredir. Kendisine benzetilen ve benzetme edatı bulunmaz. Örneğin, “Bu kalemler savaş meydanında” cümlesinde “kalemler” ifadesi, yazarları veya gazetecileri mecazen belirtmektedir.
Eğretileme, sözcüğün ya da ifadenin gerçek anlamından uzaklaşılarak başka bir anlama bürünmesini sağlar ve bu özellik metne derinlik ve estetik katar.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “açık istiare” kullanılmıştır?
- A) Gözleri deniz mavisi gibi parlıyordu.
- B) Dağlar, kollarını açmış bizi bekliyor.
- C) Kalemler, savaş alanında mürekkep akıtıyordu.
- D) Sabahın ilk ışıkları umut dolu bir güne işaret ediyordu.
Doğru cevap: B
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kapalı istiare” örneği vardır?
- A) Güvercinler barış mesajı taşıyor.
- B) Çiçekler, baharın habercisidir.
- C) Yağmur, gökyüzünün gözyaşlarıdır.
- D) Çocuklar, geleceğin mimarlarıdır.
Doğru cevap: A
- “Aslan gibi kükrediğinde herkes sustu.” cümlesinde hangi istiare türü kullanılmıştır?
- A) Açık istiare
- B) Kapalı istiare
- C) Tam istiare
- D) Benzetme
Doğru cevap: A